Khi dự án “Mắc cạn” - Bài 3: Nổi - chìm dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng

Bất động hơn 6 năm

Những cơn mưa lớn vừa qua đúng vào các đợt cao điểm ngập do triều cường, tuy dự án giải quyết ngập do triều khu vực TPHCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu giai đoạn 1 (còn gọi là dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng) đã hoàn thành hơn 90% nhưng không phát huy tác dụng, đã bất động hơn 6 năm.

Ghi nhận thực tế tại dự án, nhiều hạng mục công trình là những khối bê tông, sắt thép dang dở, nằm phơi nắng, phơi mưa. Trong khi đó, người dân trong khu vực thường xuyên bị ngập mong muốn dự án được đi vào vận hành càng sớm càng tốt. Ông Trần Văn Thanh, ngụ đường Phú Định, phường 16, quận 8, cho biết, từ khi dự án này khởi công, người dân kỳ vọng sau khi thi công xong thì sẽ hết ngập ở các khu vực thường xuyên bị ngập như quận 7, 8, Bình Thạnh, huyện Nhà Bè...

“Lúc khởi công, con gái tôi chưa lấy chồng. Nay con gái tôi có con gần 5 tuổi mà dự án vẫn chưa xong”, ông Trần Văn Thanh ngán ngẩm nói.

Thuộc hạng mục của dự án, cống ngăn triều Phú Định nằm trên kênh Đôi (ngăn triều từ sông Vàm Cỏ Đông và sông Cần Giuộc vào TPHCM), đã lắp cửa van nặng 230 tấn nhưng đã dừng thi công từ cuối năm 2020. Nhiều đoạn cống nằm ngổn ngang, bám đầy rêu và rác. Tương tự, tại cống Bến Nghé (quận 1), rác phủ đầy mặt nước cạnh công trình. Cống Phú Xuân (huyện Nhà Bè) và cống Tân Thuận (quận 7) cũng đã lắp cửa van và hệ thống bơm công suất lớn, sẵn sàng bơm đẩy nước đổ ra sông, nhưng vẫn chưa vận hành.

Dự án giải quyết ngập do triều khu vực TPHCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu giai đoạn 1 được khởi công vào tháng 6-2016 với tổng mức đầu tư gần 10.000 tỷ đồng, bao gồm 6 cống điều tiết ở các khu vực: Cây Khô, Mương Chuối, Phú Xuân (huyện Nhà Bè), Bến Nghé (quận 1), Tân Thuận (quận 7) và Phú Định (quận 8), dự kiến hoàn thành vào năm 2018.

Theo ông Nguyễn Tâm Thịnh, nhà đầu tư, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Đầu tư xây dựng Trung Nam (Công ty Trung Nam), đến nay đã hơn 8 năm triển khai nhưng dự án chống ngập chưa thể hoàn thành là do vướng mắc liên quan nguồn vốn. Cụ thể, dự án đã tạm dừng thi công 3 lần, tổng cộng 66 tháng. Lần tạm dừng gần đây nhất là tháng 11-2020, do hết thời gian thực hiện dự án theo hợp đồng BT, phụ lục hợp đồng BT và hết hạn giải ngân tái cấp vốn từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Việc tạm dừng và kéo dài dự án do các vướng mắc mà nhà đầu tư không thể tự giải quyết dẫn đến lãi vay phát sinh mỗi ngày 1,73 tỷ đồng.

Do đó, nhà đầu tư mong muốn sớm giải quyết dứt điểm các bất cập của dự án để có thể hoàn thành 7% còn lại nhằm tránh lãng phí nguồn lực đã bỏ ra, cũng như giảm hiệu quả dự án chống ngập.

Liên tục kiến nghị tháo gỡ vướng mắc

Có thể nói, dự án này nhận được sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Trung ương cũng như lãnh đạo thành phố. Nhiều cuộc họp, làm việc từ cấp Chính phủ, bộ ngành đã tập trung tháo gỡ cho dự án.

Mới đây, ngày 24-9, UBND TPHCM đã gửi báo cáo số 271/BC-UBND trình Thủ tướng về phương án tháo gỡ vướng mắc cho dự án chống ngập khu vực TPHCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (giai đoạn 1), đã thể hiện đầy đủ chi tiết. Theo đó, đến nay, dự án vẫn chưa xác định rõ thẩm quyền và trình tự thực hiện đối với các thay đổi dự án thuộc tiêu chí dự án quan trọng quốc gia. Do thẩm quyền và trình tự thủ tục chưa được Nghị định hướng dẫn cụ thể, thành phố sẽ đề xuất phương án thực hiện và báo cáo Chính phủ trong quá trình thực hiện thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư của dự án.

Về nguồn vốn hoàn thành, Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) chưa có cơ sở ký phụ lục hợp đồng tín dụng với Công ty Trung Nam để trình Ngân hàng Nhà nước gia hạn giải ngân tái cấp vốn. Nguyên nhân là do Ngân hàng Nhà nước đã thu nợ tái cấp vốn của BIDV khoảng 3.560 tỷ đồng nên BIDV không thể tiếp tục giải ngân cho nhà đầu tư vì dự án chưa được thanh toán.

Trước đó, thành phố đã ký kết hợp đồng, phụ lục hợp đồng để triển khai công trình. Theo đó, nhà đầu tư sẽ được thanh toán bằng quỹ đất tương đương 16% giá trị quyết toán dự án (khoảng 1.588 tỷ đồng) và phần còn lại bằng tiền tương đương 84% giá trị quyết toán (khoảng 8.380 tỷ đồng).

Do tính chất đặc thù của dự án, dựa trên đồng thuận của nhà đầu tư và BIDV trong cuộc họp ngày 10-9-2024, UBND TPHCM đề xuất phương án tháo gỡ vướng mắc như sau: tổng mức đầu tư dự án đã có sự thay đổi, thời gian thực hiện dự án đã hết, việc ký kết hợp đồng và thực hiện có một số thiếu sót, để đảm bảo cơ sở pháp lý cần triển khai thực hiện thủ tục điều chỉnh dự án.

Tuy nhiên, thực tế thủ tục điều chỉnh tổng thể dự án rất phức tạp do quy định của pháp luật và mất nhiều thời gian do phải thương thảo với BIDV và nhà đầu tư về cách tính lãi vay. Do đó, TPHCM đề xuất thực hiện song song thủ tục điều chỉnh thời gian thực hiện dự án để làm cơ sở ký phụ lục hợp đồng BT thay đổi phương án thanh toán. Sau khi điều chỉnh phụ lục hợp đồng BT, các thiếu sót nêu tại Điều 1 Nghị quyết số 40/NQ-CP ngày 1-4-2021 sẽ cơ bản được khắc phục, đây là cơ sở để thành phố có thể bắt đầu thực hiện việc thanh toán bằng quỹ đất đã xác định trong hợp đồng BT theo quy định hiện hành.

Điều này sẽ giải quyết nguồn vốn cho nhà đầu tư để hoàn tất công trình và giảm bớt chi phí phát sinh lãi vay trong thời gian chờ hoàn tất thủ tục điều chỉnh dự án. Về vấn đề này, Ban Cán sự đảng UBND TPHCM đã có tờ trình báo cáo, xin ý kiến và đã được Ban Thường vụ Thành ủy thông qua tại hội nghị ngày 23-9-2024.