Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, làng Hạ Lội (xã Tiến Lộc cũ, nay là Tổ dân phố K130, thị trấn Nghèn, huyện Can Lộc) là một trong những trọng điểm đánh phá ác liệt của đế quốc Mỹ nhằm chia cắt tuyến đường vận chuyển lương thực, thực phẩm, đạn dược... cho tiền tuyến lớn miền Nam.
Ngày 13-8-1968, nhận được chỉ thị của cấp trên, với khẩu hiệu “không có gì quý hơn độc lập tự do”, “xe chưa qua, nhà không tiếc”, chỉ trong vòng mấy giờ đồng hồ, nhân dân làng Hạ Lội đã tự nguyện di dời, tháo dỡ 130 ngôi nhà cùng với một số nhà thờ họ, miếu thờ, trụ sở hợp tác xã để giải phóng mặt bằng và lấy vật liệu (gỗ, tre, đá, gạch, phên nứa, ngói, cửa, kèo, cột, bàn ghế...) lót làm đường tránh, lát nền thông đường.
Đến rạng sáng 14-8-1968, cùng với sự giúp sức của các lực lượng dân quân và nhân dân xã Tiến Lộc, đoạn đường huyết mạch dài khoảng 1,2km xuyên qua tim làng Hạ Lội đã cơ bản hoàn thành. Những chiếc xe chở xăng dầu, lương thực và đạn dược bắt đầu lăn bánh trên con đường mới, xuống phà và qua sông an toàn trong niềm vui mừng của quân và dân làng Hạ Lội. Kể từ đó, từng đoàn xe vận chuyển hàng hóa ra tiền tuyến được nối liền, thông suốt.
Để bảo vệ bí mật và che mắt địch, hàng ngày người dân làng Hạ Lội dùng cây xanh và các vật dụng ngụy trang cho con đường, tối đến lại cất giấu ngụy trang. Cứ như vậy, con đường xuyên qua làng Hạ Lội được giữ bí mật, đảm bảo an toàn cho đến ngày ngừng bắn.
Để ghi nhớ sự hy sinh to lớn của nhân dân làng Hạ Lội, Tỉnh ủy Hà Tĩnh đã đổi tên làng Hạ Lội thành Làng văn hóa chiến tích K130. Ngày 29-5-2006, Làng K130 đã được công nhận là Di tích Lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
 |
Làng K130 (thị trấn Nghèn, huyện Can Lộc, tỉnh hà Tĩnh) |
Tháng 5-2022, di tích này được trùng tu, tôn tạo một số hạng mục như: nhà truyền thống, hồ cảnh quan, cổng và hàng rào, sân đường nội bộ, các hạ tầng kỹ thuật phụ trợ khác với tổng mức đầu tư gần 15 tỷ đồng.
Đến nay, công trình đã hoàn thành và đưa vào sử dụng. Nơi đây sẽ là địa điểm tưởng niệm, vinh danh truyền thống, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của nhân dân... Đồng thời, trở thành một trong những chuỗi "địa chỉ đỏ" kết nối hành trình du lịch, thu hút du khách.
