Hỏi: Có phải John White là người Mỹ đầu tiên đến Việt Nam không?
Trịnh Xuân Liêm (xã Khánh Bình Tây, huyện Trần Văn Thời, Cà Mau)
Trong cuốn “Đất Việt trời Nam” xuất bản ở Sài Gòn năm 1960, nhà nghiên cứu Thái Văn Kiểm xem đại úy Hải quân John White là người Mỹ đầu tiên đến Việt Nam. Từ đó, nhiều người đều tin như vậy. Rời Salem (bang Massachusetts) ngày 2-1-1819, hơn năm tháng sau con tàu Franklin do ông chỉ huy lần lượt đến Côn Đảo, Cần Giờ, Vũng Tàu. Sau đó, ông ra miền Trung (13-6-1819), bỏ neo tại vịnh Đà Nẵng, sang Philippines rồi trở lại Việt Nam (6-9-1819). Ngược dòng sông Lòng Tàu, ông tới Sài Gòn (7-10-1819), lưu lại đây gần 4 tháng trước khi rời Việt Nam (3-2-1820).
Sở dĩ nhiều người biết đến J.White vì sau khi về Mỹ ông viết tập hồi ký kể lại chuyến đi sang biển Đông của ông nhan đề “History of a Voyage to the China Sea” do nhà xuất bản Wells and Lilly ở Boston ấn hành năm 1823.
Thật ra, trong năm 1819, ngoài J.White, còn có ít nhất ba thuyền trưởng Mỹ khác (Oliver Blanchard chỉ huy tàu Marmion; Robert Gould, tàu Aurora và John Gardner, tàu Beverly) đến Việt Nam. Mười sáu năm trước đó, đã có thuyền trưởng Briggs chỉ huy tàu Fame từ Salem cập bến Đà Nẵng (1803). Biết đâu, trước Briggs, có thể đã có người Mỹ đến Việt Nam nhưng họ không để lại dấu vết nào trong sử sách.
Hoàng Anh
