Tham dự hội thảo có gần 300 đại biểu tham dự trực tiếp và hơn 250 đại biểu đăng ký tham dự trực tuyến.
Phát biểu khai mạc hội thảo, Đại sứ, TS Phạm Lan Dung, Quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao chia sẻ, lý do lựa chọn địa điểm tổ chức hội thảo năm nay tại thành phố Hạ Long do đây là di sản thiên nhiên thế giới đã được UNESCO công nhận, đồng thời cũng là minh chứng cho sự vĩ đại và bền bỉ của thiên nhiên.
Thông qua đó, ban tổ chức mong muốn truyền tải thông điệp về sứ mệnh bảo vệ điều quý giá là hòa bình, ổn định và thịnh vượng chung ở Biển Đông, cũng như thể hiện quyết tâm tìm ra những giải pháp bền vững cho khu vực.
Đại sứ, TS Phạm Lan Dung cho biết, sau nhiều năm thảo luận, Biển Đông vẫn là điểm nóng, với các vấn đề tranh chấp lãnh thổ và khác biệt về yêu sách biển, cùng với tình hình quân sự hóa tại khu vực. Tuy nhiên, các bên vẫn phải kiên định trong nỗ lực theo đuổi hòa bình và ngoại giao.
Trong bài phát biểu chính tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt đánh giá, thế giới đang đứng trước bước ngoặt lớn với quá trình chuyển dịch sang cục diện đa cực, đa trung tâm, khó đoán định. Bởi vậy, nếu không được kiểm soát tốt, có thể dẫn đến thảm họa. Trong khi đó, lòng tin đối với những thiết chế và quy tắc hiện hành đang suy giảm và khi đó các hành vi đơn phương sẽ thắng thế, bỏ qua lợi ích chính đáng của các bên và của cộng đồng quốc tế.
Xu hướng này đã và đang làm thu hẹp không gian dành cho đối thoại, ngoại giao và hợp tác, đẩy chạy đua vũ trang và các biện pháp răn đe lên tuyến đầu trong chiến lược của nhiều quốc gia. Cạnh tranh giữa các nước lớn ngày nay không chỉ đơn thuần nhằm tranh giành lãnh thổ, vùng biển, giành giật tài nguyên, hay kiểm soát thương mại, công nghệ và năng lực quân sự mà quan trọng hơn cả là để chi phối quan điểm và tầm nhìn sẽ định hình hệ thống quốc tế trong tương lai. Do đó, chủ đề của hội thảo là “Định hướng tư duy, phát huy chuẩn mực” thể hiện tính thời sự và cấp thiết hiện nay.
Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt khẳng định, việc tuân thủ các nguyên tắc và chuẩn mực được thừa nhận rộng rãi là nền tảng đảm bảo hòa bình và ổn định quốc tế và cũng là khuôn khổ chung cho các quốc gia giải quyết tranh chấp hòa bình và hợp tác. Đồng thời, dịp kỷ niệm 30 năm Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982) chính thức có hiệu lực là cơ hội tái khẳng định tầm quan trọng của Công ước này với vai trò là khuôn khổ pháp lý toàn diện điều chỉnh tất cả các hoạt động trên biển và đại dương và là cơ sở cho các hành động và hợp tác trên biển ở cấp độ quốc gia, khu vực và toàn cầu.
Thứ trưởng Đỗ Hùng Việt cho biết, việc Việt Nam đề cử ứng cử viên đầu tiên vào vị trí Thẩm phán Tòa án quốc tế về Luật Biển (ITLOS) giai đoạn 2026-2035 là để tái khẳng định Việt Nam sẵn sàng cống hiến vào hoạt động của ITLOS; đồng thời thể hiện cam kết mạnh mẽ, kiên định đối với UNCLOS 1982 nói riêng và tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế nói chung.
Hội thảo quốc tế về Biển Đông lần thứ 16 diễn ra từ ngày 23 đến 24-10 với 7 phiên gồm các chủ đề: (1) Hướng tới trật tự đa cực: “Hòa bình nóng”, “Chiến tranh lạnh” hay “Cùng tồn tại Hòa bình”?; (2) Vai trò trung tâm của ASEAN trong thách thức: Tích cực chủ động hay ẩn mình chờ thời?; (3) An toàn và tự do hàng hải từ Biển Đỏ tới Biển Đông: Trách nhiệm thuộc về ai?; (4) UNCLOS sau 30 năm: Vẫn nguyên giá trị?; (5) Xem xét lại nghĩa vụ không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong giải quyết và ngăn ngừa xung đột; (6) Phương tiện tự hành trên biển: Liệu trí tuệ nhân tạo có thể tự sửa sai?; (7) Ngoại giao, phòng thủ hay răn đe: Lựa chọn nào cho hòa bình?.
Bên cạnh 7 phiên thảo luận chính, hội thảo còn 2 phiên dẫn đề với sự trình bày tham luận dẫn đề quan trọng của Thẩm phán Horinouchi Hidehisa (thuộc ITLOS) và của quan chức một số quốc gia như bà Catherine West, Quốc vụ khanh phụ trách khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Bộ Ngoại giao và Phát triển Anh, Vương quốc Anh; nghị sĩ Tim Watts, đồng Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Australia; ông Scott Millar, Trợ lý Thứ trưởng phụ trách Chính sách, Bộ Quốc phòng Canada; ông Sidharto Reza Suryodipuro (Vụ trưởng Vụ Hợp tác ASEAN, Trưởng SOM ASEAN Indonesia); ông Niclas Kvarnström, Vụ trưởng phụ trách châu Á - Thái Bình Dương, Cơ quan Đối ngoại Liên minh châu Âu (EEAS).
Bên lề hội thảo chính, còn có chương trình lãnh đạo trẻ để tìm kiếm những gương mặt trẻ là thế hệ kế cận trong nghiên cứu vấn đề Biển Đông và dành một phiên đặc biệt với chủ đề thế hệ trẻ và an ninh biển. Ban tổ chức cũng tổ chức bàn tròn ASEAN nhằm kết nối các chuyên gia hàng đầu ở Đông Nam Á để thảo luận về các cơ hội thúc đẩy hợp tác khu vực.
