Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Giáo dục (sửa đổi) do Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Phan Thanh Bình trình bày cho biết, dự thảo đã được Quốc hội góp ý kiến tại 2 kỳ họp trước và đã được lấy ý kiến nhân dân.
Ông Phan Thanh Bình Giải trình các vấn đề cụ thể, ông Phan Thanh Bình cho biết, về nội dung triết lý giáo dục (TLGD), Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) nhận thấy, TLGD có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc xác định mục tiêu và định hướng phát triển giáo dục của mỗi quốc gia.
Trên thực tế, nền giáo dục Việt Nam đã và đang vận động dưới sự dẫn dắt của một TLGD được xây dựng, hình thành và phát triển qua các thời kỳ cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; thể hiện rõ trong các quan điểm, định hướng của Đảng và được thể chế hóa thành các quy định về mục tiêu, tính chất, nguyên lý phát triển giáo dục, thể hiện nhất quán tính nhân dân, dân tộc, khoa học và hiện đại.
Tham khảo Luật giáo dục một số nước trên thế giới cho thấy hầu hết không quy định riêng về TLGD mà chỉ thông qua những quy định về mục đích, sứ mệnh, mục tiêu và nguyên lý giáo dục. Vì vậy, UBTVQH đề nghị giữ như Dự thảo Luật. Theo đó TLGD Việt Nam được thể hiện qua các quy định về mục tiêu, tính chất, nguyên lý, quan điểm phát triển giáo dục (các điều 2,3,4); đồng thời tinh thần TLGD cũng xuyên suốt trong các quy định của Luật này.
Về hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng mở, liên thông, có ý kiến đề nghị học sinh học hết trung học cơ sở được học lên thẳng trình độ cao đẳng.
Hiện nay, theo quy định, người học trình độ trung cấp có bằng tốt nghiệp trung học cơ sở, nếu có nguyện vọng tiếp tục học lên trình độ cao đẳng thì phải học và thi đạt yêu cầu đủ khối lượng kiến thức văn hóa trung học phổ thông.
Tiếp thu ý kiến đại biểu, để làm rõ hơn về cơ chế liên thông, tạo thuận lợi cho người học được học liên thông và giải quyết vấn đề phân luồng nhưng vẫn bảo đảm chất lượng, chuẩn đầu ra, Dự thảo Luật quy định người học được sử dụng kết quả học tập đã có để học tiếp ở các cấp học, trình độ khác cùng ngành nghề hoặc khi chuyển sang ngành đào tạo, hình thức giáo dục và trình độ đào tạo khác phù hợp với yêu cầu nội dung tương ứng.
Có ý kiến đề nghị người học đã học xong trình độ cao đẳng nhưng không có bằng THPT được học liên thông thẳng lên trình độ đại học. UBTVQH cho rằng, nguyên tắc liên thông là chuẩn trình độ, kiến thức năng lực theo Khung trình độ quốc gia Việt Nam; tạo nhiều con đường để người học nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp.
Theo quy định của Luật GDĐH, việc tuyển sinh GDĐH thực hiện theo cơ chế tự chủ, nguồn tuyển sinh trình độ đại học bao gồm học sinh tốt nghiệp THPT, người tốt nghiệp cao đẳng, trung cấp. Do vậy, Dự thảo Luật chỉ nêu nguyên tắc: liên thông lên cùng nhóm ngành nghề hoặc khi chuyển sang nhóm ngành đào tạo, hình thức giáo dục và trình độ đào tạo khác phải đáp ứng yêu cầu nội dung, chuẩn đầu ra của từng bậc trình độ đào tạo trong Khung trình độ quốc gia Việt Nam; giao Chính phủ quy định quy trình liên thông giữa các cấp học, trình độ đào tạo trong hệ thống giáo dục quốc dân (Điều 10).
Thực hiện một chương trình, nhiều bộ SGK
Về chương trình, sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông, có ý kiến đề nghị xây dựng một chương trình, một bộ SGK dùng chung cho cả nước.
UBTVQH cho rằng, hiện nay quy định về chương trình, SGK giáo dục phổ thông trong Dự thảo Luật đã cụ thể hóa tinh thần các nghị quyết của Đảng và Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông.
Theo đó, việc giảng dạy và học tập phổ thông chuyển từ giáo dục thiên về truyền thụ kiến thức sang giáo dục phát triển phẩm chất và năng lực, phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh. Với quan điểm này, trên nền tảng một chương trình GDPT thống nhất dùng chung trong cả nước do Bộ GD-ĐT ban hành; SGK là tài liệu học tập, cụ thể hóa chương trình, giúp giáo viên và học sinh sáng tạo trong phương pháp dạy và học, nhằm tiếp thu tốt nhất kiến thức của chương trình GDPT.
Ngoài ra, thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội, hiện nay Bộ GD-ĐT đã công bố chương trình GDPT thống nhất trong cả nước và đang soạn thảo ban hành bộ SGK theo chương trình này, sẽ hoàn thành sau năm 2022. Vì vậy, UBTVQH đề nghị được giữ quy định một chương trình thống nhất, mỗi môn học có một hoặc một số SGK như trong Dự thảo Luật. Chương trình là pháp lệnh, thống nhất trong toàn quốc; SGK là công cụ giảng dạy, triển khai chương trình GDPT. Luật cũng quy định quy trình chọn SGK tại địa phương do UBND tỉnh quyết định theo quy định của Bộ trưởng Bộ GD--ĐT.
Về chính sách vay tín dụng sư phạm, Dự thảo Luật được điều chỉnh theo hướng chuyển chính sách tín dụng sư phạm sang hình thức hỗ trợ cho học sinh, sinh viên sư phạm tiền đóng học phí và chi phí sinh hoạt. Trong trường hợp, học sinh, sinh viên sư phạm sau khi tốt nghiệp không công tác trong ngành giáo dục đủ thời gian quy định thì phải hoàn trả toàn bộ kính phí hỗ trợ cho nhà nước (Điều 83).
Về đầu tư, tài chính trong giáo dục, Luật quy định giáo dục bắt buộc dành cho bậc học tiểu học. UBTVQH cho rằng, chính sách không thu học phí cho nhóm đối tượng trẻ em mầm non 5 tuổi, học sinh tiểu học đã thể hiện sự quan tâm và trách nhiệm của Nhà nước đối với giáo dục bắt buộc và giáo dục phổ cập.
Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi của chính sách trên, Dự thảo Luật đã quy định: học sinh tiểu học trong cơ sở giáo dục công lập không phải đóng học phí; ở địa bàn không đủ trường công lập, học sinh tiểu học trong cơ sở giáo dục tư thục được nhà nước hỗ trợ tiền đóng học phí, mức hỗ trợ do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định. Trẻ em mầm non 5 tuổi ở các thôn, xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng bãi ngang ven biển, hải đảo được miễn học phí. Trẻ em mầm non 5 tuổi ở các địa bàn còn lại, học sinh trung học cơ sở được miễn học phí theo lộ trình do Chính phủ quy định.
