Hoàn thiện chính sách trọng dụng, đãi ngộ và tôn vinh trí thức

Ngày 24-2, Ban Tuyên giáo Trung ương, Thành ủy TPHCM và Đại học Quốc gia TPHCM phối hợp tổ chức hội thảo khoa học quốc gia “Chính sách thu hút, đầu tư, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức khoa học, công nghệ trong bối cảnh mới”.

Chủ trì hội thảo có các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng: Lại Xuân Môn, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương; Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội; Huỳnh Thành Đạt, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ; Phan Văn Mãi, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy, Chủ tịch UBND TPHCM; Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM.

Chưa phát huy hết tiềm năng của đội ngũ trí thức

Tại hội thảo, Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi khẳng định, TPHCM luôn ý thức sự phát triển của TPHCM phải dựa trên nền tảng tri thức và đội ngũ trí thức luôn có vai trò quyết định. Đồng chí bày tỏ trân quý sự đóng góp tích cực của đội ngũ trí thức đã giúp TPHCM giữ vững vai trò đầu tàu và ngày một phát triển.

Các đồng chí chủ trì hội thảo khoa học quốc gia về “Chính sách thu hút, đầu tư, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức khoa học, công nghệ trong bối cảnh mới”. Ảnh: VIỆT DŨNG

Theo đồng chí Phan Văn Mãi, TPHCM dù hội tụ đủ điều kiện thuận lợi như sự kết nối, có hệ thống viện trường, có điều kiện kinh tế tài chính, có thị trường – nơi những nghiên cứu có thể vận dụng được ngay vào thực tiễn, nhưng đến nay, TPHCM vẫn chưa phát huy hết tiềm năng của đội ngũ trí thức. Điều cản trở là cơ chế chính sách quy tụ, kết nối, phát huy.

“Chủ đề hội thảo hôm nay là sát sườn để TPHCM tiếp thu, thực hiện tốt hơn thời gian tới”, đồng chí Phan Văn Mãi nhấn mạnh.

Chia sẻ thêm, Chủ tịch UBND TPHCM cho biết, thời gian qua, TPHCM đã có nhiều chính sách để thu hút trí thức về công tác tại các cơ quan, nhưng các chính sách tập trung vào tiền lương, điều kiện ăn ở đi lại. Sau một thời gian, TPHCM chỉ thu hút được khoảng 20 chuyên gia. Chính sách của TPHCM cũng chưa tiếp cận được và động viên được các chuyên gia, trí thức trong hệ thống.

Chủ tịch UBND TPHCM cho biết, thời gian qua, TPHCM đã có nhiều chính sách để thu hút trí thức về công tác tại các cơ quan. Ảnh: VIỆT DŨNG

“TPHCM đang giao các đơn vị nghiên cứu chính sách mới. Trong đó, TPHCM sẽ tập hợp trí thức trong và ngoài TPHCM thông qua các chương trình phát triển Thành phố - những bài toán lớn của TPHCM - thông qua cơ chế đặt hàng và những hình thức phù hợp khác. Như vậy, dù ở đâu, trí thức cũng có thể đóng góp cho TPHCM”, đồng chí Phan Văn Mãi thông tin.

Ngoài những chính sách của TPHCM, đồng chí Phan Văn Mãi cũng kỳ vọng qua hội thảo sẽ giúp hoàn thiện một số cơ chế cần tháo gỡ từ trung ương, để chuyên gia, nhà khoa học có thể tham gia nhiều hơn vào các hoạt động khoa học.

Đào tạo chưa gắn chiến lược phát triển kinh tế - xã hội

PGS-TS Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM nhìn nhận, trong 15 năm qua, đội ngũ tri thức đã tăng nhanh về số lượng, nhiều tri thức có trình độ cao, năng động sáng tạo, hoạt động trong nhiều lĩnh vực, đóng góp quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng của đất nước.

PGS-TS Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM

Tuy nhiên, trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, số cán bộ nghiên cứu trên vạn dân còn thấp so với các nước trong khu vực. Theo thống kê từ Bộ Khoa học - Công nghệ cho thấy chỉ đạt khoảng 15,6 cán bộ nghiên cứu/vạn dân. Đặc biệt, số cán bộ nghiên cứu có trình độ tiến sĩ còn rất thấp, tổng số chỉ là gần 30.000 tiến sĩ.

Công tác đào tạo khối ngành khoa học công nghệ chưa gắn nhiều với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, chưa bền vững. Cụ thể, số lượng nhập học không đồng đều giữa các nhóm ngành, có xu hướng giảm, nhất là ở trình độ sau đại học. Thống kê từ Bộ Giáo dục - Đào tạo cho thấy số lượng nghiên cứu sinh các nhóm ngành này liên tục giảm trong 3 năm gần đây.

PGS-TS Ngô Thị Phương Lan, Hiệu trưởng Trường Đại học KHXH-NV TPHCM trình bày tham luận. Ảnh: VIỆT DŨNG

Theo đó, năm 2019 có 1379 nghiên cứu sinh thì năm 2021 chỉ còn 1.010 nghiên cứu sinh. Ở bậc đại học, số lượng thí sinh nhập học ngành công nghệ thông tin liên tục tăng, từ 46.173 sinh viên năm 2019 lên 56.260 sinh viên năm 2022, đạt 100% chỉ tiêu. Trong khi các ngành khoa học tự nhiên, khoa học sự sống thì số lượng sinh viên nhập học chỉ đạt hơn 50% chỉ tiêu.

Cá biệt, có một số nhóm ngành khoa học không tuyển sinh được như ngành hải dương học, địa chất. Tổng số sinh viên nhập học của các nhóm ngành này chỉ đạt chưa đến 30% tổng số sinh viên nhập học. Trong khi đó, tỷ lệ chi ngân sách nhà nước cho giáo dục đại học tính trên GDP là rất thấp, chỉ đạt 0,25% - 0,27%, trong khi tỷ lệ này ở các nước trong khu vực là 0,6% - 1%.

Hội thảo lần này là một trong 12 hội thảo chuyên đề nhằm phục vụ tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết 27 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá X). Ảnh: VIỆT DŨNG

Từ thực tế trên, Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM gợi mở, đặt vấn đề tại hội thảo, đó là công tác triển khai Nghị quyết 27 trong 15 năm qua, đâu là những thuận lợi, khó khăn và thách thức? Nhất là các chính sách tuyển dụng, thu hút đội ngũ trí thức khoa học công nghệ. Đóng góp của đội ngũ trí thức cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong 15 năm qua đã đáp ứng yêu cầu thực tiễn? Trong giai đoạn mới, bối cảnh trong nước và quốc tế sẽ thay đổi, vậy mục tiêu chung và mục tiêu cụ thể, hệ thống các giải pháp và đầu tư của nhà nước ra sao?