Cùng thay đổi tập quán
Những ngày đầu tháng 7-2022, chúng tôi tìm đến xã Quới Sơn, huyện Châu Thành, một trong những nơi canh tác khá nhiều bưởi da xanh của tỉnh Bến Tre. Ông Đào Văn Minh, Tổ phó Tổ hợp tác sản xuất bưởi da xanh Phú Thành (xã Qưới Sơn), cho biết: “Mấy ngày nay, thương lái và doanh nghiệp tìm đến tận vườn thu mua bưởi da xanh với giá 30.000-40.000 đồng/kg (tùy loại). Giá này tuy không cao nhưng cũng đảm bảo cho nông dân có lãi”.
Đưa chúng tôi đi thăm khu vườn bưởi xanh rì của tổ hợp tác, ông Minh bộc bạch, đây là kinh tế chính, nguồn thu nhập chủ yếu của nhiều hộ ở nông thôn. Để phát huy hiệu quả bưởi da xanh, từ năm 2006, được sự khuyến cáo của ngành nông nghiệp và chính quyền địa phương, ông Minh và hàng chục hộ xung quanh đã đứng ra thành lập Tổ hợp tác sản xuất bưởi da xanh Phú Thành. Từ đây, nông dân đã thay đổi tập quán sản xuất manh mún, nhỏ lẻ để cùng nhau liên kết sản xuất quy mô lớn hơn, có sự hỗ trợ kỹ thuật và canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP của ngành nông nghiệp; hỗ trợ vật tư của doanh nghiệp, nhất là được các cơ sở và doanh nghiệp xuất khẩu “đặt hàng” thu mua khi tới vụ thu hoạch.
“Chính từ hướng làm ăn bài bản này mà 8 công bưởi da xanh của gia đình luôn đạt chất lượng trái tốt, không lo đầu ra. Trong đó, có những năm, bưởi da xanh được giá 50.000-60.000 đồng/kg đã giúp gia đình có nguồn thu gần 1 tỷ đồng/năm”, ông Minh khoe.
Là doanh nghiệp nhiều năm gắn bó với trái bưởi da xanh vùng ĐBSCL, ông Đàm Văn Hưng, chủ cơ sở kinh doanh trái cây Hương Miền Tây (Bến Tre), cho biết: “Để đảm bảo nguồn hàng quanh năm và nâng cao chất lượng trái cây, thời gian qua, cơ sở chúng tôi đã đầu tư, hợp tác với hơn 30 HTX và tổ hợp tác sản xuất bưởi da xanh ở ĐBSCL, Đông Nam bộ... Qua đó, bình quân mỗi năm, cơ sở thu mua hơn 15.000 tấn bưởi da xanh phục vụ tiêu thụ nội địa và xuất khẩu sang nhiều nước trên thế giới. Cái lợi của việc hợp tác là doanh nghiệp có sản lượng ổn định để chủ động ký hợp đồng xuất khẩu, còn nông dân có nơi tiêu thụ thường xuyên không sợ ế, ép giá”.
Tại Long An, Tiền Giang…, khi tình hình xuất khẩu thanh long sang thị trường Trung Quốc bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, các xã viên của HTX Thanh long Tầm Vu (huyện Châu Thành, tỉnh Long An) vẫn sống được. Cụ thể, một số nơi phải bán thanh long với giá vài ngàn đồng/kg, thì thanh long của xã viên HTX bán trên 10.000 đồng/kg, bảo đảm có lãi.
Theo ông Đỗ Quốc Trịnh, Chủ tịch Hiệp hội Thanh long tỉnh Long An, không chỉ HTX Thanh long Tầm Vu, mà một số HTX thanh long khác ở Long An đều trụ vững trước những khó khăn nhất thời. Bởi khi tham gia HTX, nông dân tiết giảm được chi phí sản xuất, tăng chất lượng sản phẩm và sức cạnh tranh, đặc biệt là đầu ra luôn đảm bảo.
Đa dạng thị trường
Ở huyện Chợ Gạo (Tiền Giang), mô hình làm ăn của HTX Thanh long Mỹ Tịnh An cũng rất hiệu quả. Giám đốc HTX Võ Chí Thiện cho biết: “Thanh long của HTX được sản xuất theo quy trình GlobalGAP đạt tiêu chuẩn xuất khẩu đi châu Âu, Hoa Kỳ, Australia... Năm 2021, trong khi người trồng thanh long lao đao vì khó khăn ở thị trường Trung Quốc thì HTX vẫn ổn định, doanh thu của mỗi thành viên đạt khoảng 300-400 triệu đồng/năm. Nhiều năm nay, HTX không còn phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc nữa, mà đa dạng hóa thị trường, xuất khẩu đi các nước Hoa Kỳ, Hà Lan, Đức, Italy, Bỉ, Na Uy, Thụy Sĩ…”.
Sau 5 năm thành lập, HTX Nông nghiệp bưởi da xanh tỉnh Bến Tre có 571 thành viên. Năm 2022, HTX đưa vào hoạt động khu phức hợp đa chức năng với tổng mức đầu tư hơn 13 tỷ đồng. Ông Nguyễn Quốc Bảo, Chủ tịch HĐQT HTX, cho biết, đã liên kết với các thành viên nhằm xây dựng vùng nguyên liệu bưởi da xanh hơn 110ha. Hiện HTX cung ứng dịch vụ đầu vào cho thành viên, trong khi đầu ra là thu mua bưởi da xanh với số lượng từ 30-35 tấn mỗi tháng để tiêu thụ tại các siêu thị, chế biến nước ép, cung ứng cho xuất khẩu... HTX đã xây dựng mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc đối với bưởi da xanh để chuẩn bị xuất khẩu sang thị trường châu Âu, Hoa Kỳ…
Theo ông Nguyễn Văn Triều, Phó Giám đốc HTX nông nghiệp Đồng Tâm (huyện Thới Lai, TP Cần Thơ), thời gian qua, nhiều xã viên của HTX có thu nhập khá tốt nhờ liên kết trong sản xuất và tiêu thụ nhãn. Hiện HTX có 56 xã viên, với diện tích 120ha nhãn, trong đó có 24ha trồng nhãn theo tiêu chuẩn VietGAP. Đối với những xã viên có diện tích trồng nhãn lên đến vài hécta thì có thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm.
Mặt được là vậy, nhưng nhìn chung tình hình sản xuất, tiêu thụ, xuất khẩu trái cây ở ĐBSCL còn nhiều khó khăn như: giá vật tư cao đẩy chi phí sản xuất tăng, trong khi giá bán lên xuống thất thường; việc phát triển các vùng chuyên canh lớn còn chậm; số lượng doanh nghiệp bao tiêu trái cây chưa nhiều; việc hình thành nhiều HTX trái cây cũng chưa như mong muốn; đầu ra của một số loại trái cây còn phụ thuộc thị trường Trung Quốc, trong khi thị trường này gần đây giảm “ăn hàng” khiến kim ngạch xuất khẩu trái cây bị ảnh hưởng.
