Mấy tháng nay, gia đình tôi là cư dân của hẻm. Hẻm nhỏ, phố nhỏ, nơi tôi ở đó - cái con hẻm đủ nối một góc phố và có khoảng 20 căn nhà. Cái hẻm mà thỉnh thoảng cũng thấy có các bạn trẻ ngồi bên công viên nhìn sang để vẽ và cũng có lúc tình cờ thấy xuất hiện trên ti vi với chương trình văn hóa đọc, vì đầu hẻm có tiệm bán sách cũ…
Người sống ở hẻm làm đủ thứ ngành nghề khác nhau như cán bộ công chức, viên chức, người về hưu, người bán cơm, người bán nước, bán chè, người làm thợ may, dạy học, dạy võ, người lao động chân tay, người làm thợ sửa xe trong hẻm - không tiệm mà vẫn có người mang xe đến để làm thường xuyên… Cư dân của hẻm đến từ tứ xứ, có cả Bắc, Trung, Nam và những người sống lâu năm ở thành phố này, có người đã từng tham gia phong trào sinh viên, học sinh trước giải phóng.
Minh họa: MAI HẠNH
Người ở hẻm thức khuya và dậy sớm. Thức khuya để làm việc, buôn bán, may vá, thức khuya để thu dọn công việc sau một ngày và cùng ăn uống, trò chuyện trước khi đi ngủ.
Âm thanh của hẻm mang hơi thở cuộc sống. Tiếng cười nói vui vẻ của những người xung quanh, tiếng rao bán hàng của các gánh hàng rong, xe đẩy, xe đạp, xe gắn máy… cả ngày. Tiếng quét sân buổi sáng, tiếng kêu đổ rác. Tiếng trẻ con nô đùa, có lúc thì tập làm cô giáo, có lúc dạy chào cờ, dạy hát quốc ca…
Hẻm có cả tiếng gà gáy, tiếng chó sủa, tiếng chim hót… nghe vui tai. Đôi lúc hẻm cũng có những tạp âm: nói tục, chửi thề… của những khách hàng.
Ở hẻm còn nghe được những mùi vị của thịt nướng, cá kho và mùi khói của các bếp than… của những nhà ở cạnh.
Điều đáng ghi nhận của hẻm là sự gần gũi, thân quen. Sự gần gũi, thân quen không tới mức như ở nhà quê, nhưng ở hẻm không giống như ở ngoài mặt tiền đường phố. Ở hẻm, người ta biết nhau, chào nhau khi đi qua và hỏi han những gì cần. Ở hẻm, người ta cũng giúp nhau và cho nhau đủ thứ. Cô thợ may tốt bụng, miệt mài, có thể may tặng bộ quần áo đầu tiên không lấy tiền và hẹn bộ sau mới lấy. Ở hẻm cũng có quà tặng khi thì con cá khô mới làm ăn rất ngon, hỏi ra mới biết là cá đó đi câu được ở bên Thanh Đa bữa trước, khi thì mấy cuốn sách cũ mà rất hay… Ở hẻm cũng có người đóng tiền điện, nước giùm khi nhà bên đi vắng. Ở hẻm mọi người cùng giữ vệ sinh chung, cùng quét dọn cho hẻm được sạch sẽ.
Đám cưới ở hẻm diễn ra nhanh chóng, gọn gàng, không nhậu nhẹt rình rang làm ảnh hưởng người xung quanh. Tiệc tùng ở hẻm cũng diễn ra chóng vánh. Láng giềng có lời xin chủ nhà phía trước để bà con, bạn bè đến có thể đậu xe trong chốc lát. Không gian hẻm không quá chật hẹp, không chỉ là lối đi. Ở hẻm có thể là nơi giao tiếp, mở lòng… Có láng giềng ở hẻm cho rằng nhà mình xài mỗi ngày hết khoảng 100.000 đồng nhưng tiền dùng cho đi đám tiệc thì tốn kém rất nhiều. Nhà làm đám cưới chỉ dám mời mười mấy bàn là người trong gia đình và bạn bè thân thích nhưng hiện nay cũng còn nhiều người muốn qua đây thể hiện mối quan hệ…, làm sao cải tiến cho đơn giản và hiện đại hơn, cũng là mong muốn chung của nhiều người. Và vấn đề là cùng nhau tạo ra nhận thức, ứng xử sao cho phù hợp, có văn hóa.
Hẻm có cuộc sống riêng, là cả một sự khác biệt so với ngoài mặt phố. Ở hẻm không đi chợ cũng được. Mỗi ngày đều có các mặt hàng tươi sống, đủ thứ. Cả các loại rau, thịt, cá, trái cây, dừa tươi, bánh mì, kem cây… và các loại vật dụng khác, rao bán tối ngày. Các loại phế phẩm còn dùng được cũng có người thu mua trở lại. Những người đưa báo cho các nhà trong hẻm cũng đến sớm, khoảng 4 giờ 30 – 6 giờ sáng là nhận đủ các tờ báo được đặt mua.
An ninh ở hẻm nhìn chung là tốt, nhất là ban ngày, các nhà đều quan tâm lẫn nhau. Ban đêm có dân phòng, có đèn sáng cả đêm. Nhưng cũng không quá chủ quan, nếu lơi lỏng thì cũng có người nơi khác đến lấy trộm (từ đồng hồ nước đến xe gắn máy…) và có cách thăm hỏi riêng như để lại dấu chân trên tường...
Tết ở hẻm nhà nào cũng có hoa. Không có nhiều loại hoa sang trọng nhưng ít nhất cũng có hoa cúc, hoa mào gà… Nhiều chậu hoa đặt ở trước nhà, ngoài mặt hẻm, làm cho hẻm có nhiều sắc màu và tươi đẹp hơn. Có lẽ, tết ở hẻm cũng có không khí tươi vui như bất cứ ở nơi đâu.
Ngày tháng qua đi, thời hạn thuê nhà trong hẻm đã hết, gia đình chúng tôi lại trở về nhà cũ. Xa cuộc sống ở hẻm, chắc cũng nhớ nhiều, nhớ những con người bình dị và những trải nghiệm khó quên.
THẢO PHƯƠNG
