Hệ lụy trẻ vị thành niên quan hệ tình dục không an toàn

“Hổng” kiến thức

Mới đây, sự việc một nữ sinh lớp 7 (xã An Bá, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang) có thai, tự sinh con khiến dư luận xã hội xôn xao bởi người làm mẹ còn rất trẻ và tình trạng vô cùng nguy hiểm cho sức khỏe của cả mẹ lẫn con. Trước đó, vào tháng 10-2022, một bé gái 12 tuổi (ở xã Khả Cửu, huyện Thanh Sơn, tỉnh Phú Thọ) cũng mang thai và sinh con. Hai vụ việc này không phải là cá biệt, khi thời gian qua ở nhiều địa phương đã xảy ra không ít trường hợp học sinh mới học cấp 2, cấp 3 đã làm mẹ.

Một buổi truyền thông giáo dục về sức khỏe sinh sản cho lứa tuổi vị thành niên tại huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc

Một số chuyên gia y tế cho rằng, nguyên nhân của những sự việc rất buồn trên chính là trẻ vị thành niên thiếu các kiến thức, kỹ năng cơ bản về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục nên dễ trở thành đối tượng bị lạm dụng, xâm hại tình dục, dẫn đến những hệ lụy xấu. Cùng với đó là sự thiếu quan tâm, chia sẻ của gia đình và nhà trường, thể hiện ở việc trong suốt quá trình trẻ mang thai, người lớn không hề hay biết.

Ngoài ra, khi giáo dục về sức khỏe sinh sản cho các em, cha mẹ thường có tâm lý e dè, né tránh, trong khi các em rất cần được hướng dẫn đầy đủ, sâu sắc. Khi có thắc mắc về những vấn đề “thầm kín”, các em có xu hướng tự lên mạng tìm hiểu hoặc tâm sự với bạn bè hơn là chia sẻ với cha mẹ, thầy cô. Do đó, gia đình, nhà trường cần cung cấp những thông tin chính thống, trang bị cho các em kỹ năng để bảo vệ bản thân.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, vị thành niên là lứa từ 10-19 tuổi, lứa tuổi có nhiều sự thay đổi về tâm sinh lý, thích khám phá năng lực bản thân, mở rộng nhiều mối quan hệ mới. Với lứa tuổi này, nếu quan hệ tình dục sớm, quan hệ tình dục không an toàn dễ dẫn đến mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, mang thai ngoài ý muốn, phá thai không an toàn.

Còn theo Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế), thống kê sơ bộ cho thấy có tới trên 30% trẻ trong nhóm tuổi 13-17 đã từng quan hệ tình dục, và độ tuổi bắt đầu quan hệ tình dục lần đầu cũng đang có xu hướng trẻ hóa. Quan hệ tình dục sớm, trong khi kiến thức về sức khỏe sinh sản cần thiết chưa được trang bị đầy đủ khiến tỷ lệ trẻ vị thành niên có thai ngoài ý muốn chiếm khoảng 20% các ca mang thai ở nước ta.

Hệ lụy khó lường

Theo Quỹ Dân số Liên hiệp quốc tại Việt Nam, ước tính hàng năm toàn cầu có khoảng 800.000 trẻ em gái dưới 15 tuổi sinh con, chủ yếu tập trung ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Bên cạnh đó, hàng năm, có ít nhất 10 triệu trường hợp mang thai ngoài ý muốn ở trẻ vị thành niên trong độ tuổi 15-19 tại các quốc gia đang phát triển, và 3,9 triệu trẻ vị thành niên ở các quốc gia này phá thai không an toàn.

Tại Việt Nam, điều tra quốc gia về sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục mới đây cho thấy, chỉ có 17,4% người ở tuổi vị thành niên, thanh niên hiểu đúng về thời điểm người phụ nữ có thể mang thai và 25,9% biết cách sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục.

Thực tế trên đã dẫn tới những hậu quả đáng báo động. Thống kê của Vụ Sức khỏe bà mẹ và trẻ em (Bộ Y tế) cho thấy, trung bình mỗi năm, cả nước có 300.000-400.000 ca phá thai ở độ tuổi 15-19 được ghi nhận. Còn theo Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, dù tỷ lệ phá thai ở Việt Nam trong 10 năm trở lại đây giảm, nhưng tỷ lệ nạo phá thai ở trẻ vị thành niên, thanh niên lại có dấu hiệu gia tăng, chiếm hơn 20% các trường hợp phá thai.

Ông Trần Đăng Khoa, Phó Vụ trưởng Vụ Sức khỏe bà mẹ và trẻ em, cho biết, thực tế hiện nay là nhiều bạn trẻ nhận thức về quan hệ tình dục hay mang thai còn rất hạn chế. Do đó, nhiều trường hợp mang thai ngoài ý muốn và sinh con ở lứa tuổi vị thành niên. Có những trường hợp khi biết mình mang thai thì bất chấp nguy hiểm, đi phá thai ở những cơ sở không đảm bảo an toàn nên đã dẫn đến những nguy hại về sức khỏe.

Bác sĩ Đào Văn Thụ, Phó Giám đốc Trung tâm Tư vấn sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình (Bệnh viện Phụ sản Trung ương), chỉ rõ, mang thai ở tuổi vị thành niên để lại những hậu quả rất lớn về thể chất và tinh thần, trong đó đáng lo ngại là những tai biến có thể xảy đến trong quá trình thai nghén, như: sản giật, tiền sản giật, đe dọa tính mạng người mẹ, hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe sinh sản sau này, thậm chí có thể dẫn tới vô sinh.

Hơn nữa, việc mang thai và sinh con ở lứa tuổi quá trẻ còn khiến tình trạng tảo hôn gia tăng; đồng thời cơ hội học tập của các em bị rút ngắn, cuộc sống bị đảo lộn và tương lai bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Do đó, cơ quan chức năng và mỗi gia đình cần nhìn nhận nghiêm túc vấn đề an toàn sức khỏe sinh sản và giáo dục giới tính cho lứa tuổi vị thành niên.