Hành trình đi tìm đồng đội

Trở về đất mẹ sau nửa thế kỷ

Trong những ngày tháng 7 này, khi cả nước hướng đến kỷ niệm 75 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ, các cán bộ, chiến sĩ thuộc 4 đội tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ thuộc Quân khu 7, gồm K70 (Cục Chính trị), K71 (Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Tây Ninh), K72 (Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bình Phước) và K73 (Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Long An) cũng vừa hoàn thành chiến dịch mùa khô năm 2021-2022, từ Campuchia trở về nước. Hành trình đi tìm hài cốt liệt sĩ là câu chuyện dài về nghĩa tình đồng đội, vượt qua bao khó khăn để đưa hài cốt đồng đội về với đất mẹ.

Thông tin về điểm chôn cất liệt sĩ được rõ hơn khi Trung tá Nguyễn Văn Thành (Phó Đội trưởng Đội K70) và ông Văn Siêng (Phó Chủ tịch xã Kret) cùng ông Khuôn Lêng xác định, vị trí khu mộ tại phum Pro Sốt. Ngày trước nơi đây là khu rừng già, nay là vườn cây cao su của dân. Bộ đội Việt Nam hy sinh đã được chôn cất tại đây vào những năm 1971-1972. Sau hàng chục năm lần dò thông tin, lúc 9 giờ 30 sáng 5-4-2022, tại phum Pro Sốt, xã Kret, đợt tìm kiếm, quy tập khu mộ liệt sĩ đã có kết quả. Trung tá Nguyễn Văn Thành,  ông Văn Siêng cùng người dân địa phương chứng kiến việc lập biên bản để đưa 83 hài cốt liệt sĩ trở về tổ quốc Việt Nam, sau hơn 50 năm nằm lại đất bạn Campuchia.

Binh nhất Mai Anh Tâm, chiến sĩ trực tiếp cất bốc mộ liệt sĩ, tâm sự: “Liệt sĩ hy sinh lúc còn trẻ, nhưng sau 50 năm nay đã thành ông cả rồi. Mọi người tâm nguyện sớm tìm thấy để đưa các ông trở về nước”. Binh nhất Anh Tâm kể thêm, giữa mùa khô, đất vườn cao su cứng như đá. Chỉ huy đội xác định, ngày trước trong điều kiện chiến tranh, chôn cất cạn nên phải đào tay, hạn chế tối đa dùng máy móc. Còn binh nhất Trần Văn Anh Tuấn cho biết, cũng như nhiều đồng đội, lần đầu tiên anh làm công việc cất bốc mộ liệt sĩ nên vừa hồi hộp vừa lo. Vậy nhưng, khi hài cốt liệt sĩ đầu tiên được phát hiện, mọi người lại khẽ nhẹ tay, quên mọi lo lắng.

Nghĩa tình, trách nhiệm

Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở Campuchia ngày càng khó khăn, nhưng với nghĩa tình, trách nhiệm của người lính, các quân nhân đã vượt qua gian khổ trong hành trình đi tìm đồng đội. Thượng tá Đoàn Đình Tinh cho biết, Đội K70 được giao nhiệm vụ tìm kiếm, cất bốc mộ liệt sĩ ở 2 tỉnh Tbong Khmum, Kampong Cham. Đội đã đào 12.246m3 đất đá, cất bốc được 99 hài cốt liệt sĩ. Riêng tại phum Pro Sốt, xã Kret, huyện Pô Nhia Kret, tỉnh Tbong Khmum đã cất bốc được 83 hài cốt liệt sĩ. Khó khăn hiện nay là số nhân chứng của việc chôn cất liệt sĩ đã cao tuổi, không còn minh mẫn, những địa điểm chôn cất trước đây là rừng núi thì nay đã thành nông trường, khu công nghiệp, khu dân cư nên khó xác định vị trí.

Đặc biệt, khu vực tìm kiếm của Đội K73 còn nhiều bom mìn sót lại sau chiến tranh. Khi đi tìm đồng đội ở núi Doc Cram Bun, xã OOn Đông, huyện Sala Krau, tỉnh Pailin, lực lượng công binh đi trước rà mìn, mở đường. Cán bộ, chiến sĩ trong đội bám theo nhau, người đi sau theo dấu chân người đi trước để tránh giẫm phải mìn. Thượng úy Nguyễn Tấn An, Tiểu đội trưởng Công binh, Đội K73, cho biết, có những lúc phát hiện một hài cốt liệt sĩ nằm bên vách đá, đường đi lên bị cây cối bao phủ. Khi đến vị trí đào tìm hài cốt, dò tìm mới phát hiện trái mìn, có vỏ bằng nhựa nên máy dò không thể phát hiện, nếu không rà phá, mìn có thể phát nổ, nguy hiểm tới tính mạng anh em.