Thanh tra Bộ GD-ĐT vừa có kết luận sai phạm trong đào tạo tiến sĩ, thạc sĩ của Học viện Khoa học xã hội (KHXH). Hàng loạt các sai phạm được chỉ ra như xác định chỉ tiêu không đúng, tổ chức tuyển sinh và đào tạo thạc sĩ sai quy chế, chương trình đào tạo tiến sĩ không đảm bảo khối lượng kiến thức tối thiểu..
Đây là nơi đã gây ồn ào dư luận năm ngoái về một số đề tài tiến sĩ “lạ tai” được bảo vệ như “Đặc điểm giao tiếp với dân của Chủ tịch UBND xã”, “Hành vi nịnh trong Tiếng Việt”, “Câu bị động trong Tiếng Anh và các phương thức dịch sang Tiếng Việt”.. và bị coi là "lò ấp" thạc sĩ, tiến sĩ.
Đầu năm 2016, khi dư luận xôn xao về chỉ tiêu đào tạo tiến sĩ lên đến 350 tiến sĩ/năm, GS Võ Khánh Vinh, khi đó là Giám đốc Học viện KHXH khẳng định Học viện dư năng lực đào tạo 350 tiến sĩ/năm.
Một đề tài tiến sĩ của Học viện KHXH bị xã hội "chê"Nhưng qua kiểm tra số chỉ tiêu tự xác định của Học viện cho thấy đều vượt năng lực. Để xác định chỉ tiêu tuyển sinh, Học viện kê khai đội ngũ giảng viên cơ hữu bao gồm cả cán bộ nghiên cứu của các Viện, các đơn vị thuộc Viện Hàn lâm KHXH.
Theo Thanh tra Bộ GD-ĐT, căn cứ theo quy định về việc xác định chỉ tiêu tuyển sinh đối với các cơ sở giáo dục đại học, chỉ tiêu tuyển sinh trình độ thạc sĩ năm 2017 của Học viện KHXH còn 86 chỉ tiêu (33 chỉ tiêu khối ngành III và 53 chỉ tiêu khối ngành VII), không còn chỉ tiêu tuyển sinh trình độ thạc sĩ của khối ngành I và trình độ tiến sĩ của tất cả các khối ngành.
Về công tác tuyển sinh, tổ chức đào tạo trình độ thạc sĩ, Thanh tra Bộ GD-ĐT kết luận nội dung thông báo tuyển sinh của Học viện thiếu thông tin về chỉ tiêu tuyển sinh của từng ngành, chuyên ngành đào tạo theo quy định.
Có nhiều trường hợp đã được Học viện xác định là ngành gần và được phép học bổ sung kiến thức để dự thi đào tạo trình độ thạc sỹ, không thuộc khối ngành quản trị, quản lý theo đúng quy định.
Quyết định thành lập Ban chấm thi tuyển sinh năm 2016 chỉ có Trưởng môn chấm thi, không có danh sách cán bộ chấm thi của từng môn. Kiểm tra công tác chấm thi đợt 1 năm 2016 môn Lý luận Nhà nước và pháp luật cho thấy cán bộ chấm thi không ghi đầy đủ họ tên trên phần dành cho cán bộ chấm thi, không thực hiện việc gạch chéo phần giấy trắng trên các bài thi của thí sinh.
Đoàn Thanh tra đã kiểm tra xác suất 2 hồ sơ thành lập Hội đồng đánh giá luận văn tốt nghiệp trình độ thạc sĩ năm 2016 cho thấy một số thành viên không đủ điều kiện tham gia hội đồng (không cùng ngành/chuyên ngành với học viên).
Kiểm tra danh sách phân công hướng dẫn thạc sĩ ngành Luật, ngành Chính sách công đợt 1 năm 2015 và ngành Công tác xã hội năm 2015 cho thấy có nhiều người được phân công hướng dẫn số lượng học viên tại cùng thời điểm vượt quá số lượng quy định.
Tại một thời điểm có người được giao hướng dẫn tới 44 học viên gồm 29 học viên ngành Luật, 10 học viên ngành Chính sách công, 5 học viên ngành Công tác xã hội. Có người được giao hướng dẫn 18, 11, 10 hoặc 9 người.
Học viện cũng chưa lưu giữ đầy đủ hồ sơ của những nhà khoa học ở ngoài cơ sở đào tạo tham gia hướng dẫn, tham gia hội đồng đánh giá luận văn, luận án. Phân công người hướng dẫn nghiên cứu sinh (NCS) không cùng ngành/chuyên ngành với NCS.
Ngoài trụ sở chính, hiện Học viện đang tổ chức đào tạo trình độ thạc sĩ tại các cơ sở tại TPHCM; cơ sở tại TP Đà Nẵng; cơ sở tại Đắk Lắk vi phạm quy định.
Với đào tạo trình độ tiến sĩ, từ 2015 trở về trước, Học viện chỉ ban hành đề cương các học phần ở trình độ tiến sĩ, không ban hành chương trình đạo tạo.
Từ 2016 trở đi, Học viện xây dựng chương trình đào tạo nhưng cấu trúc, khối lượng kiến thức… đều chưa đảm bảo quy định. Cụ thể, khối lượng kiến thức chương trình đào tạo tiến sĩ của Học viện chỉ bao gồm 16 tín chỉ trong khi quy định là từ 90-120 tín chỉ.
Một số chương trình đào tạo được học viện thiết kế chung cho 4-5 ngành đào tạo khác nhau, thậm chí học phần về kiến thức chuyên ngành cũng giống nhau hoàn toàn.
Nhiều trường hợp được phân công hướng dẫn không đúng chuyên ngành, chẳng hạn có người là tiến sĩ ngành kinh tế nhưng được phân công hướng dẫn NCS chuyên ngành quản lý giáo dục, hay tiến sĩ ngành Nhân học được phân công hướng dẫn 7 NCS ngành Dân tộc học…
Kiểm tra xác suất 5 hồ sơ NCS cho thấy 3/5 hồ sơ NCS có bằng thạc sĩ không phải là ngành đúng và ngành phù hợp với ngành/chuyên ngành NCS đang học hoặc đã tốt nghiệp.
Một số biên bản chấm luận văn tiến sĩ cấp cơ sở không ghi đầy đủ thông tin của buổi bảo vệ.
Dù nhiều thiếu sót như vậy nhưng mỗi năm học viện cho ra lò hàng ngàn thạc sĩ.
Cụ thể, năm 2015, Học viện có 1.114 học viên bảo vệ thành công luận văn thạc sĩ; năm 2016 là 1.697 thạc sĩ. Tổng số NCS đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại Học viện năm 2015 là 281 luận án; năm 2016 là 265 luận án, riêng năm 2017 tính đến 4-2017 là 46 luận án.
Kết luận thanh tra cũng nêu rõ, kiểm tra sổ cấp phát văn bằng cho thấy còn có hiện tượng tẩy xóa, sửa chữa trên sổ, nhiều mục chưa có đầy đủ các thông tin theo quy định…
GS Nguyễn Lân Dũng:
Hiện nay Bộ GD-ĐT đã có quy chế đào tạo TS mới, với những tiêu chuẩn rất khó mà không phải ứng viên nào cũng đáp ứng được. Chỉ cần thực hiện đúng tiêu chuẩn đó thì chắc chắn chất lượng đào tạo TS sẽ được nâng lên. Vấn đề là đã có tiêu chuẩn đào tạo TS, vậy những nơi nào không thực hiện đúng tiêu chuẩn thì Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực (Thủ tướng là chủ tịch hội đồng) phải có ý kiến.
Các nước họ khác, trường đào tạo TS và nói rõ là TS của trường, dù là TS của trường nhưng họ làm rất nghiêm vì đó là uy tín, là sự sống còn của trường. Ở ta thì không làm được TS từng trường, nhưng chúng ta đã có tiêu chí rồi thì phải làm đúng tiêu chí, phải tăng cường thanh kiểm tra mà cơ quan thanh tra cao nhất phải là Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực.
TSKH Nghiêm Vũ Khải, Phó Chủ tịch Liên hiệp Các hội KHKT Việt Nam:
Tôi làm NCS ở Nhật Bản, nếu tôi không có những kết quả thí nghiệm do chính bản thân mình làm ra thì tôi sẽ không được công bố. Đào tạo TS ở nước ngoài đòi hỏi nghiên cứu đó phải là kết quả của NCS. Tuyệt đối bản thân NCS không được phép chỉ viện dẫn, tập hợp các nghiên cứu của người khác mà bản thân mình không có cống hiến khoa học trong luận án. TS thì nhất định phải có nghiên cứu cá nhân. Lĩnh vực KHXH thì khó hơn nhưng tôi cho rằng, NCS vẫn phải có những nghiên cứu riêng, những luận cứ mang tính chất mới của mình.
Cùng với yêu cầu đối với NCS thì hội đồng, người hướng dẫn, người phản biện phải thực sự có trình độ để giúp cho hội đồng đánh giá được tính mới, khoa học của luận án. Trong đào tạo TS, tiêu chí phản biện phải được coi trọng. Người phản biện phải giỏi, có cập nhật thông tin, tránh để xảy ra tình trạng luận án này chép luận án kia. Người phản biện hoặc không biết việc sao chép, hoặc biết mà lờ đi thì đều không làm đúng chức năng, trách nhiệm của mình.
Đã đưa ra được quy chế đào tạo TS rồi thì phải tăng cường khâu kiểm tra, giám sát thực hiện để làm tăng uy tín đào tạo TS. Khi phát hiện sai phạm thì phải xử lý nghiêm.
