Tôi là người Quảng Bình nhưng mười tám tuổi đến Hà Nội, kể từ bấy đến nay loanh quanh đi về và sống cùng với Hà Nội, thấy Hà Nội quá gần gũi với quê nhà. Hà Nội rợp bóng cây, đi trong lòng Hà Nội lòng thư thái như đi trong vườn nhà mình. Hà Nội mênh mang sông nước, chen giữa sông Lừ, sông Sét, Tô Lịch và Kim Ngưu chảy dọc ngang là hồ, mênh mang nước xanh ngắt, lăn tăn sóng, đẹp vô cùng.
Hồ Hà Nội sinh ra cho Hà Nội mãi xanh tươi, đầy sức sống. Nó là khoảng lặng bình yên nơi đô hội, chỗ dừng chân nghỉ ngơi, nơi thanh sạch nhất, yên tĩnh nhất để tìm về. Khách thập phương tìm về Hà Nội là tìm về thủ đô nhiều hồ nhất thế giới. Người ta có thể có những xa lộ rộng mênh mông, những tòa nhà chọc trời, những đường tàu điện ngầm, những cáp treo tàu hỏa, nhưng người ta không thể làm ra một thành phố như Hà Nội hồ. Không thể, không ai có thể trừ tạo hóa.
Ảnh: T.L
Tạo hóa đã cho trai gái Hà Nội nơi hẹn hò, cho con nít Hà Nội có chỗ rong chơi, cho người Hà Nội thảnh thơi sau một ngày lam lũ, tạo hóa nhân văn đến thế là cùng. Kỷ niệm về Hà Nội chủ yếu cũng là kỷ niệm về hồ, những đứa con Hà Nội xa nhà trong bao da diết về quê nhà không thể thiếu vắng hồ, chút hồn quê lấp lánh ngọt lịm. Tôi đã ngồi với người yêu tôi dưới những tàng cây hoa sữa hồ Thiền Quang, Nguyễn Quang Thiều cũng đã ngồi với người yêu nơi đấy. Một buổi chiều tôi đã thấy Xuân Quỳnh khoác tay Lưu Quang Vũ thong thả quanh hồ, trong khi Nguyễn Đình Thi đứng tựa gốc cây nhìn xa xôi sang bên kia đường Trần Nhân Tông, hình như ông cũng đang đứng đợi người tình.
Hồ Gươm là nơi tôi thường cùng ba đứa con tôi chơi đùa những buổi chiều nắng nhạt, nơi đấy tôi cũng đã thấy Lan Hương 13 tuổi mặc chiếc áo hoa cộc tay chạy tung tăng quanh những hàng liễu rủ, đứng tròn xoe mắt trước cây lộc vừng chín gốc. Bảy năm sau hình như Lan Hương đã nhận nụ hôn đầu cũng ở nơi đây.
Và hồ Tây thật quá nhiều kỷ niệm với Phùng Quán, với Trần Dần, Tào Mạt. Trên chòi ngắm sóng Tào Mạt rưng rưng gõ nhịp hát những câu chèo, Trần Dần rưng rưng nhấp chén rượu Vân nhìn như xé màn sương hồ, tuồng như ông đang cố tìm cố vớt những gì ông đã mất, Phùng Quán rưng rưng đọc mấy câu thơ thương nhớ một người xưa. Ở xa kia, bên kia đường Thanh Niên hình như Lê Vân đang ngồi bó gối, âm thầm đếm sóng như đếm những cuộc tình tan. Đường Cổ Ngư người yêu của Trần Tiến đang vừa khóc vừa chạy bời bời sau một cuộc tình dang dở. Bên kia hồ Trúc Bạch, Nguyễn Khải chiều chiều đứng khoanh tay nhìn xuống đáy hồ, âm thầm thương nhớ đứa con yêu.
Nhiều không sao kể xiết những kỷ niệm về hồ. Những kỷ niệm vu vơ thế kia biết đâu sẽ là những kỷ niệm ngọc ngà, bởi vì hồ Hà Nội đang mất dần, đang chết dần, đang bị rẻ rúng, bị bức tử dần, thật là đau xót. Hà Nội còn bao nhiêu hồ, 100 hồ chăng, không không chỉ 65 hồ thôi, không không chỉ còn 40 hồ thôi, không không chỉ hơn 30, không không chỉ còn hơn 10 hồ là đáng kể. Tất cả các hồ đều bị ô nhiễm trầm trọng kể cả hồ Gươm, hồ Tây. Vì sao lại thế, không nói ai cũng biết, nói như Nguyễn Quang Thiều “nói mỏi mồm rồi, nói thêm nữa thì cũng thế”. Hà Nội đang lớn mạnh không ngừng nhưng Hà Nội đang mất dần đi trong niềm yêu thương của người Hà Nội, đơn giản vì Hà Nội đang mất dần đi cây xanh, vỉa hè và sông hồ. Cả ba thứ đó ngàn năm vẫn sống yên bình trong lòng người Hà Nội, bỗng một ngày tủi hổ ra đi, lẳng lặng biến mất trước bao nhiêu ngơ ngác.
Tôi nhớ một buổi chiều cuối năm 1994, khi tôi rượu đã say, đang chân nam đá chân chiêu vượt qua đường tàu đi vào hồ Ba Mẫu, lúc này nó đang teo dần từa tựa một cái ao, tôi bỗng gặp Trần Dần. Ông chống gậy đứng lặng lắc phắc nhìn như xé xuống đáy hồ, nói Lập có biết tạo hóa là gì không. Tôi không nói, ông cũng không nói, toàn thân ông rung rung cơ chừng như sắp bay đi mất. Rất lâu sau ông mới cất tiếng rung rung, nói tạo hóa là trời cho, phàm trời cho cái gì không lo gìn giữ, bỉ của trời thì có ngày rước lấy họa đó em
NGUYỄN QUANG LẬP
