GS Trần Thanh Vân: Mong muốn tạo điều kiện cho các tài năng trẻ làm khoa học độc lập

Phóng viên: Thưa GS, hội thảo lần này sẽ quy tụ bao nhiêu GS đoạt giải Nobel đến Việt Nam?

- GS Trần Thanh Vân: Theo thông báo ban đầu, dự kiến có 5 GS đoạt giải Nobel đến Việt Nam tham dự hội thảo lần này, nhưng do một số lý do như sức khỏe, công việc… nên chỉ có 2 GS đến, trong đó có 1 GS về Vật lý và 1 GS về Kinh tế. 2 GS đã được bố trí đi thăm các thành phố ở Việt Nam để hiểu hơn về Việt Nam, trong đó GS Vật lý đi Đà Lạt trong 3 ngày, sau đó xuống Nha Trang, đến Quy Nhơn. GS Kinh tế đi Huế và có cuộc trao đổi với giáo viên, sinh viên Huế.

Mỗi lần các GS đoạt giải Nobel đến Việt Nam, chúng tôi đều cố gắng tổ chức để các GS gặp gỡ giáo viên, sinh viên Việt Nam, nhất là các bạn trẻ nhằm hun đúc, khơi gợi tình yêu với khoa học. Tôi muốn mang khoa học đến với công chúng một cách rộng rãi và sâu sắc hơn.

*GS bình luận gì về khả năng hội nhập khoa học Việt Nam với khoa học thế giới? Vai trò của Tổ chức Khoa học và Giáo dục - Gặp gỡ Việt Nam sau 25 năm tổ chức các chuỗi hội nghị khoa học quốc tế để kết nối  khoa học trong và ngoài nước như thế nào?

- Khoa học Việt Nam còn rất yếu kém, vì thế chúng ta phải tranh thủ tài năng khoa học của thế giới, họ sẽ kéo chúng ta đi lên. Chúng ta không được kiêu ngạo mà phải mở cửa, luôn tìm kiếm, mời các nhà khoa học thế giới đến Việt Nam để chúng ta học hỏi.

Mục tiêu của chúng tôi khi tổ chức các chuỗi hội nghị khoa học quốc tế là để các nhà khoa học thế giới đến với chúng ta. Đó là những hội thảo có giá trị quốc tế và cũng để tạo điều kiện cho những nhà khoa học Việt Nam đến giao lưu, học hỏi. Nói cách khác, phải tạo điều kiện, cơ hội để các nhà khoa học Việt Nam đến được với các nhà khoa học quốc tế.

Thực tế, ngoài các tổ chức hội nghị khoa học quốc tế, hội còn tổ chức tại các trường vào mùa hè về khoa học, trong đó 50% là học sinh quốc tế. Đó là cơ hội để học sinh Việt Nam gặp gỡ, tìm hiểu những học sinh quốc tế có tình yêu khoa học. Qua đó, khơi gợi khát vọng, hun đúc tình yêu khoa học, trí thức; tăng cường các cơ hội để giao lưu, hợp tác giữa thế hệ trẻ.

GS Trần Thanh Vân (áo trắng) trao đổi với nhà khoa học quốc tế ngày 8-5

* Xây dựng ICISE, nỗ lực tổ chức các chuỗi hội nghị khoa học Gặp gỡ Việt Nam, GS và các cộng sự còn tổ chức những nhóm nghiên cứu, mở các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiên cứu khoa học cho sinh viên, nghiên cứu viên trẻ của Việt Nam và châu Á, tụ họp khoảng 100 sinh viên châu Á và hơn 20 GS quốc tế trình độ cao về trung tâm giảng dạy hàng năm. Vậy GS đặt kỳ vọng ra sao với con đường mà mình đang đi?

- Làm khoa học phải đi từ dưới lên, không đi từ trên xuống, sẽ khó thành công. Phải tạo điều kiện cho các bạn trẻ có nơi độc lập để khảo cứu khoa học. Và phải tìm ra tiền để trả lương cho nhà khoa học trẻ sống được, tức chúng tôi đã phải tự túc. Con đường mà tôi đi là con đường dựa vào con người, không phải là sự ủng hộ từ ngân sách. 

Hiện nay, tại trung tâm, chúng tôi đã có một nhóm nghiên cứu vật lý gắn bó lâu dài với trung tâm. Tôi mong có những nhà khoa học tận tâm sẽ đi lên từ đây, chúng tôi sẽ tạo điều kiện cho các bạn trẻ phát triển. Khó khăn là chúng tôi không có biên chế nhưng chúng tôi muốn các bạn trẻ đó hiểu họ sẽ được tạo điều kiện làm khoa học độc lập, không phải vướng bận về cơm áo gạo tiền. Các em toàn tâm toàn ý làm khoa học, chỉ nhận lương của trung tâm để sống và nghiên cứu. Đây là một thực tế mà tôi đã hiểu rõ khi quyết tâm làm.

Tôi ở Pháp nhận lương là đủ sống và làm khoa học. Còn ở Việt Nam, các nhà khoa học Việt Nam chưa được như vậy. Trung tâm sẽ cố gắng thoát ra điều đó để các em đến là có thể sống và làm khoa học được ở đây. Chúng tôi muốn làm từ thực tế, có kết quả, lúc đó tiếp tục đề nghị Chính phủ để thành lập Viện Khoa học quốc tế.

*GS mong muốn gì đối với khoa học Việt Nam?

- Chúng tôi mong có sự cải thiện về khoa học một cách bền vững. Chúng tôi không thích làm hào nhoáng. Làm tất nhiên phải có thành công, nhưng nếu làm rộng quá, lớn quá thì sẽ khó khăn. Tôi mong giúp cho các bạn trẻ tài năng một con đường để tiến tới khoa học tự do. Phải làm sao để các bạn trẻ có được cơ hội phát triển, để các em được độc lập trong khoa học, sáng tạo, trong khảo cứu khoa học.

* Xin cảm ơn GS!