Gợi nhớ về ngày thống nhất non sông

Hồi ức Đỗ Duy Liên - Cuộc đời của mẹ là câu chuyện về cuộc đời nữ Phó Chủ tịch đầu tiên của UBND TPHCM sau 1975. Bà là một người phụ nữ sinh ra trong gia đình công chức khá giả. Trong bước đường trưởng thành và tham gia cách mạng cho đến gần hết cuộc đời, bà đã gắn bó máu thịt với mảnh đất phương Nam, với Sài Gòn - TPHCM.

Trong suốt cuộc đời gần một thế kỷ, với bao biến động thời cuộc, bà đã kiên cường với vai trò người mẹ, người vợ, người nữ chiến sĩ trung kiên trong thời chiến và người nữ cán bộ tâm huyết, tài năng trong thời bình.

Nếu có thể dùng một từ để diễn tả cội nguồn sức mạnh của bà Đỗ Duy Liên - nhân vật chính của hồi ký này, thì đó có thể là “Tình yêu thương”. Tình thương của bà với người chồng mất sớm kéo dài mãi đến vài chục năm sau, qua những lá thư tha thiết bà viết cho ông; tình yêu thương đối với con ruột và rất nhiều người con liệt sĩ ở trường Lý Tự Trọng (những người thương quý gọi bà là “má Tư”); tình thương lớn với những số phận kém may mắn, như bà từng viết, mình “rất thích làm việc ân nghĩa, đem lại điều vui tươi cho mọi người”. Và tình yêu nước nồng nàn đã giúp bà đứng vững trong những thời khắc thử thách nhất trong thời chiến và hoàn thành những công việc lớn lao trong thời bình.

"Cuộc đời của mẹ" là những hồi ức sống động của bà Đỗ Duy Liên, nữ Phó Chủ tịch đầu tiên của UBND TPHCM sau 1975

Như lời TS Quách Thu Nguyệt, nguyên Giám đốc NXB Trẻ, với kết cấu độc đáo, mạch lạc, tư liệu dày dặn, sống động, hình ảnh phong phú, Hồi ức Đỗ Duy Liên - Cuộc đời của mẹ có “không chỉ trọn vẹn dạng thức cần có của một hồi ức cá nhân, làm giàu thêm cảm xúc người đọc với cuộc đời của một nhân vật cụ thể mà còn phóng chiếu hình ảnh bi hùng, đẹp lãng mạn của người phụ nữ Việt Nam, của những nữ chiến sĩ cách mạng trong thời chiến”.

Sau khi nghỉ hưu, khoảng năm 1992, bà Đỗ Duy Liên bắt đầu viết trang đầu tiên của hồi ức Cuộc đời của mẹ, khi đó chính các con bà cũng chưa biết. Về sau, các con của bà tìm thấy các tập bản thảo khi dọn phòng, từ đó mới hoàn thành nốt những phần còn lại dựa vào lời kể của bà Duy Liên lúc còn tỉnh táo (hiện trí nhớ của bà đã suy giảm do tuổi già), cộng thêm những cảm nhận riêng, và những bài bà viết đăng trên sách báo, tạp chí, kỷ yếu liên quan.

Quyển sách Hồi ức Đỗ Duy Liên - Cuộc đời của mẹ gồm có 4 phần chính và phụ lục ảnh màu: Phần 1 kể về tuổi thơ, quá trình trưởng thành và tham gia kháng chiến của cô nữ sinh Đỗ Duy Liên; Phần 2 là những lá thư bà viết cho chồng; Phần 3 gồm hồi ức của các con về bà Đỗ Duy Liên; Phần 4 là những phát biểu của bà Đỗ Duy Liên, cũng như cảm tưởng của nhiều người từng là đồng chí, đồng nghiệp, bạn bè, người thân… về bà.

Sau năm 1975, bà Đỗ Duy Liên đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng: Bà là Giám đốc đầu tiên của Sở Thương binh và Xã hội, về sau là Phó Chủ tịch UBND TPHCM phụ trách Văn - Xã (hai nhiệm kỳ 1980-1989), cũng là nữ Phó Chủ tịch đầu tiên. Bà là người chủ trì phát hành số đầu tiên báo Phụ nữ Sài Gòn (tiền thân của báo Phụ nữ TPHCM), đặt nền móng cho Hội bảo trợ Bệnh viện miễn phí thành phố (sau là Hội bảo trợ bệnh nhân nghèo TPHCM), Hội bảo trợ người tàn tật và trẻ em mồ côi TPHCM; luôn quan tâm con em gia đình liệt sĩ sống và học tập tập trung tại trường Lý Tự Trọng….

Những đóng góp của bà trong suốt thời kỳ kháng chiến và hòa bình vô cùng to lớn, và điều khiến nhiều người từng tiếp xúc với bà nhớ mãi, đó chính là tình yêu thương, tấm lòng trong sáng, và chân thành.

Bà Nguyễn Thị Bình, nguyên Phó Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, nhận xét: “Những dòng hồi ức của Duy Liên thật chân thực và vô cùng xúc động, nó phản ảnh rất đúng về con người Duy Liên - một nữ cán bộ rất năng nổ, đầy nhiệt huyết, đầy trách nhiệm, luôn sáng tạo và có phần táo bạo trong công tác; một người bạn sống giản dị, tình nghĩa; một người vợ, người mẹ hết lòng vì chồng, vì con. Trong sự nghiệp của mình, Duy Liên đã cống hiến gần như toàn bộ thời gian, sức lực và tâm trí cho người dân Sài Gòn - TPHCM”.