Theo tờ trình của Chính phủ do Bộ trưởng Bộ TT-TT Nguyễn Mạnh Hùng trình bày nội dung dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Trong đó có quy định về thí điểm một số cơ chế, chính sách tháo gỡ chi tiêu tài chính từ ngân sách nhà nước, hoạt động của tổ chức và nhân lực trong tổ chức KHCN công lập, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu và hoạt động KHCN trong doanh nghiệp, công nghệ chiến lược; cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư, đấu thầu, tài chính và thử nghiệm có kiểm soát cho chuyển đổi số quốc gia, phát triển hạ tầng số, công nghiệp công nghệ số chiến lược để tháo gỡ vướng mắc tạo cơ chế, chính sách vượt trội trong hoạt động KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Chính phủ đề xuất về cơ chế tự chủ của tổ chức nghiên cứu KHCN theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức, cán bộ, tài chính, chuyên môn. Quy định viên chức, viên chức quản lý làm việc tại tổ chức KHCN công lập được tham gia thành lập, quản lý, điều hành doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu; bổ sung quy định về miễn trừ trách nhiệm khi xảy ra rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; ưu đãi thuế cho hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo…
Dự thảo nêu, nguyên tắc kinh phí nhà nước cấp cho nhiệm vụ KHCN là thông qua quỹ. Các quỹ trong lĩnh vực KHCN và đổi mới sáng tạo được thành lập theo quy định của pháp luật KHCN và từ nhiều nguồn khác nhau.
Về chuyển đổi số quốc gia, Chính phủ đề xuất, xác định hoạt động chuyển đổi số quốc gia gồm: nền tảng số dùng chung, chỉ định thầu cho các gói thầu; hoạt động phát triển hạ tầng số gồm: hạ tầng 5G, cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển, thí điểm dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp. Đồng thời, ngân sách trung ương hỗ trợ để xây dựng nhà máy chế tạo chip bán dẫn quy mô nhỏ.
Chính phủ đề xuất, cán bộ, công chức, viên chức tham gia xây dựng, ban hành các cơ chế, chính sách quy định tại nghị quyết nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, thúc đẩy hoạt động KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được xem xét loại trừ, miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm nếu triển khai nghị quyết xảy ra các hành vi, tác động tiêu cực, lợi ích nhóm, lãng phí.
Thẩm tra về nội dung nêu trên, Chủ nhiệm Ủy ban KHCN và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, ủy ban tán thành với sự cần thiết, cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn để ban hành nghị quyết.
Về cơ chế tự chủ của tổ chức KHCN công lập, Ủy ban KHCN và Môi trường đề nghị, làm rõ nội hàm của quy định “được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm ở mức độ cao nhất” để thống nhất cách hiểu. Có ý kiến cho rằng, quy định cơ chế tự chủ về tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập thuộc thẩm quyền của Chính phủ, do đó, không cần quy định trong dự thảo nghị quyết.
Về việc thành lập, điều hành doanh nghiệp từ kết quả nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, ủy ban đề nghị làm rõ quy định này có thể phát sinh rủi ro, xung đột lợi ích và thiếu cơ chế kiểm soát tài sản công.
Về chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, cơ quan thẩm tra đề nghị làm rõ cơ quan nào quyết định cho tổ chức, cá nhân được miễn trách nhiệm dân sự; cần quy định để xác định được tổ chức, cá nhân đã làm, đã nỗ lực hết sức, đã thực hiện đầy đủ quy trình, quy định nhưng vẫn xảy ra rủi ro.
Về cấp kinh phí từ ngân sách nhà nước để triển khai nhiệm vụ KHCN, ủy ban đề nghị làm rõ quy định này thuộc thẩm quyền của Chính phủ hay của Quốc hội. Có ý kiến đề nghị cho phép các tổ chức KHCN thành lập quỹ KHCN.
Về áp dụng khoán chi trong triển khai thực hiện nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách nhà nước, ủy ban nhận thấy quy định này là phù hợp với tính chất của hoạt động KHCN. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, nội dung này thuộc thẩm quyền của Chính phủ; đề nghị đánh giá kỹ vướng mắc trong thực hiện khoán chi đối với nhiệm vụ KHCN thời gian qua.
Về quyền quản lý, sử dụng, sở hữu tài sản trang bị để triển khai thực hiện nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách nhà nước và quyền, quản lý, sử dụng, sở hữu đối với kết quả của nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách nhà nước, có ý kiến đề nghị rút ngắn thời gian 5 năm vì quá dài để thu hồi ngân sách nhà nước khi không tổ chức triển khai ứng dụng kết quả nhiệm vụ KHCN, có thể gây lãng phí, nhất là bối cảnh công nghệ thay đổi nhanh chóng.
Về ưu đãi thuế cho hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo, có ý kiến cho rằng không nên quy định ưu đãi thuế cho doanh nghiệp vì đã được hưởng các ưu đãi trong sử dụng Quỹ phát triển KHCN của doanh nghiệp.
Về hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp tham gia phát triển nhanh hạ tầng mạng 5G, ủy ban đề nghị có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn hỗ trợ; làm rõ căn cứ quy định mức hỗ trợ; cân nhắc quy định này vì doanh nghiệp có thể tự đầu tư, có thể sử dụng Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích hỗ trợ các doanh nghiệp này.
