Giảm phát thải trong vận tải: Hành động quyết liệt hơn

Theo các chuyên gia, để đạt mục tiêu giảm phát thải bằng 0 vào năm 2050, ngành GTVT cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt hơn cho tất cả lĩnh vực. Trong đó, đường bộ vẫn là lĩnh vực cần tập trung do chiếm tới 80% lượng phát thải toàn ngành.

Ưu tiên chuyển đổi sang phương tiện công cộng

TS Phạm Hoài Chung, Viện Chiến lược và Phát triển GTVT, cho biết, theo Báo cáo đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), các chuyên gia đã đưa ra nhiều giải pháp giảm phát thải khí nhà kính liên quan đến GTVT. Cụ thể, các chuyên gia đề xuất cần sử dụng năng lượng hiệu quả, giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đối với xe cơ giới sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới; tăng hệ số tải của ô tô tải.

Bên cạnh đó, cần chuyển đổi phương thức vận tải, ưu tiên chuyển đổi từ phương tiện cá nhân sang phương tiện công cộng, từ đường bộ sang đường sắt, từ đường bộ sang đường thủy nội địa và đường ven biển. Đồng thời, việc chuyển đổi sử dụng điện, năng lượng xanh cần được khuyến khích. Hiện giải pháp ưu tiên chuyển đổi từ phương tiện cá nhân sang phương tiện công cộng đã và đang được từng bước triển khai.

Về vấn đề này, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (Bộ GTVT) Trần Ánh Dương cho biết, Bộ GTVT đã có nhiều giải pháp nhằm chuyển đổi phương tiện vận tải hành khách công cộng sang các phương tiện xanh, thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, phải nhìn nhận một thực tế là, hiện tỷ lệ phục vụ nhu cầu đi lại của giao thông công cộng chưa cao; tỷ lệ xe buýt điện mới chiếm khoảng 2,8% tổng lượng xe buýt trên toàn quốc. Trong khi đó, phương tiện cá nhân vẫn tăng cao hàng năm, và việc sử dụng các nhiên liệu thân thiện với môi trường mới dừng lại ở mức thí điểm.

Tại các thành phố lớn, tình trạng ùn tắc giao thông trong đô thị vẫn diễn ra. Hơn nữa, đa phần những loại xe ô tô cũ và xe máy đang lưu hành đều không có bộ kiểm soát khí thải ra môi trường. Nhiều người tham gia giao thông tại Việt Nam còn chưa có thói quen bảo dưỡng phương tiện định kỳ theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Việc các phương tiện cá nhân không thực hiện nghiêm túc chế độ bảo hành, bảo dưỡng định kỳ, nhiều phương tiện cũ nát, hết niên hạn sử dụng vẫn tham gia giao thông... là những nguyên nhân làm tăng lượng khí phát thải ra môi trường với mức độ độc hại ngày càng lớn.

Thực tế này cùng hàng loạt những khó khăn vướng mắc trong chuyển đổi phương tiện xanh cho thấy, để đạt mục tiêu đề ra tại Quyết định 876/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí metan của ngành GTVT là rất khó khăn. Cụ thể, Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2025, 100% xe buýt thay thế, đầu tư mới sử dụng điện, năng lượng xanh. Từ năm 2030, tỷ lệ phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh đạt tối thiểu 50%. Đến năm 2050, 100% phương tiện giao thông sử dụng điện, năng lượng xanh.

Phải đẩy mạnh chính sách hỗ trợ

Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Anh Tuấn cho biết, Bộ GTVT đã đề xuất các chính sách hỗ trợ chuyển đổi sang xe điện, bao gồm: sách khuyến khích sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu; rà soát sửa đổi, bổ sung các quy chuẩn nhằm thúc đẩy chuyển đổi sang xe điện như Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng môi trường, Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trạm dừng, nghỉ đường bộ... Thời gian vừa qua, đã có rất nhiều doanh nghiệp quan tâm đến thị trường xe điện Việt Nam, chuyển đổi mô hình sản xuất phương tiện như Công ty VinFast, Hyundai Thành Công, TMT Motor…

Một số mẫu ô tô điện của các hãng danh tiếng trên thế giới cũng đã được nhập khẩu về Việt Nam. Đến nay, đã có nhiều doanh nghiệp đầu tư hạ tầng và kinh doanh trạm sạc ô tô điện, kể cả một số đơn vị đầu tư phát triển trạm sạc bên thứ ba như: EV One, EverEV, Eboost, EVN... Tuy nhiên, để thực hiện mục tiêu chuyển đổi năng lượng xanh của ngành GTVT, bên cạnh những cơ hội còn nhiều khó khăn, thách thức như: thiếu cơ sở hạ tầng, trạm sạc; giá thành xe điện còn cao; thiếu các cơ chế khuyến khích tiêu dùng, sử dụng ô tô điện; nhận thức của các cơ quan, doanh nghiệp về việc chuyển đổi năng lượng xanh chưa thực sự đầy đủ.

Nhiều chuyên gia khuyến nghị, cần có những chính sách hỗ trợ cụ thể, rõ ràng hơn để thúc đẩy phát triển xe điện, xe sử dụng năng lượng xanh ở Việt Nam. Trong đó, cần bổ sung ngành nghề sản xuất, lắp ráp xe điện, sản xuất pin xe điện vào ngành nghề thuộc lĩnh vực đặc biệt ưu đãi đầu tư. Đối với người sử dụng, cần tăng quyền ưu tiên tham gia giao thông đối với xe điện khi hoạt động trong khu vực đô thị, ưu tiên đậu xe; thiết lập các khu vực không phát thải tại vùng lõi đô thị, chỉ phương tiện không phát thải được phép hoạt động; các chính sách trợ giá khi mua xe điện, miễn, giảm lệ phí trước bạ, phí đăng ký biển số, ưu đãi vay vốn; thu phí khí thải đối với xe chạy xăng, dầu...

Chính sách trợ giá, dù không phải là giải pháp duy nhất, nhưng lại là giải pháp nhanh nhất để kích thích nhu cầu chuyển đổi sang phương tiện thân thiện với môi trường của người dân, tăng độ phủ xe điện trên đường phố. Mặt khác, phải giảm được chi phí xe điện thông qua các chính sách hỗ trợ tài chính, cải thiện khả năng chi trả của người tiêu dùng và doanh nghiệp được hỗ trợ lãi suất vay vốn... Những chính sách này sẽ giúp thay đổi quan điểm xã hội, tạo ra những động lực mạnh mẽ để xóa bỏ những rào cản văn hóa, thay đổi nhận thức trong bối cảnh ngân sách còn hạn hẹp.