70 nhà khoa học chấm và phản biện
Theo ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành thông tin, Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ 6 có 41/57 nhà xuất bản tham gia với 312 tên sách và bộ sách, bao gồm 435 cuốn sách (nhiều hơn 14 tên sách và bộ sách, 49 cuốn sách so với Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ 5). Tiêu chí xét giải năm nay cũng có sự điều chỉnh lớn. Tác phẩm đoạt giải ngoài giá trị nội dung, tính thực tiễn, còn cần đáp ứng được yêu cầu về tính lan tỏa. Theo đó, sự lan tỏa của sách được đánh giá dựa trên 4 tiêu chí: số bản sách được phát hành, thông tin báo chí về cuốn sách, đánh giá của những người trong giới, khả năng truyền thông của sách sau khi đoạt giải.
Ông Đỗ Quang Dũng, Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng chung khảo Giải thưởng Sách quốc gia Việt Nam, cho biết, năm nay việc lựa chọn các thành viên hội đồng chấm giải rất được chú trọng. Hơn 70 nhà khoa học đầu ngành, quan tâm đến vấn đề làm sách ở cả hai miền Nam - Bắc đã được mời tham gia chấm giải. Các thành viên hội đồng đã làm việc công tâm, nhiệt tình, trách nhiệm cao và thẳng thắn trao đổi, tranh luận xung quanh các vấn đề liên quan đến tác phẩm.
Các tác phẩm được hội đồng đề cử cho giải A năm nay hướng đến những đối tượng đọc rất khác nhau và với các mục tiêu cũng rất khác nhau, nhưng đều rất quan trọng, có ý nghĩa đối với sự nghiệp khoa học - công nghệ và giáo dục, nói rộng ra là đối với sự phát triển của đất nước trong giai đoạn hiện nay. Đặc biệt, các cuốn được đề xuất trao giải được chấm nhiều lần qua từng vòng. Tác phẩm nào dự kiến trao giải A sẽ mời các nhà phản biện độc lập để xem lại và cho ý kiến. Những cuốn sách, bộ sách đạt giải được đánh giá là những tác phẩm giàu tính sáng tạo, mang tinh thần nhân văn sâu sắc, những công trình nghiên cứu khoa học hết sức công phu, nghiêm túc, có nhiều giá trị khoa học, xã hội và thực tiễn cao.
Có “sân chơi” riêng cho sách dịch
Việc có mặt của sách dịch, với tỷ lệ cơ cấu khá cao trong danh sách đề cử Giải thưởng Sách quốc gia luôn là vấn đề khiến ban tổ chức trăn trở. Có ý kiến mạnh mẽ cho rằng, việc trao giải cho một cuốn sách của tác giả nước ngoài đã từng đoạt các giải thưởng quốc tế trước đó liệu có làm mất đi một “suất” khích lệ động viên dành cho các tác giả trong nước hay không?
Trả lời vấn đề này, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên nêu rõ, với sách dịch, giải thưởng chọn trao cho nhà xuất bản và dịch giả, không trao giải cho tác giả. Việc trao giải cho sách dịch bởi các dịch giả cũng như nhà xuất bản đã chọn được cuốn sách tốt, đã dày công thực hiện để có được ấn phẩm tốt, có ý nghĩa phục vụ cho xã hội. Tuy nhiên, ông Nguyễn Nguyên cũng cho biết, ban tổ chức cố gắng điều chỉnh tỷ lệ cân đối giữa sách dịch và sách của tác giả trong nước.
Hội đồng Giải thưởng Sách quốc gia lần thứ 6 đã thống nhất trao giải cho 41 cuốn sách, bộ sách, trong đó có 2 giải A, 10 giải B, 11 giải C và 18 giải khuyến khích. Các cuốn sách, bộ sách đạt giải được đánh giá là những tác phẩm giàu tính sáng tạo, mang tinh thần nhân văn sâu sắc, những công trình nghiên cứu khoa học hết sức công phu, nghiêm túc, có nhiều giá trị khoa học, xã hội và thực tiễn cao.
Thực tế, có những quy định “bất thành văn” trong quá trình chấm là sẽ ưu tiên nhất định với sách của tác giả trong nước, đặc biệt là sách văn học nghệ thuật. Một thành viên ban tổ chức cũng thừa nhận, với lĩnh vực khoa học - công nghệ, sách thiếu nhi, thời gian qua tỷ lệ sách đề cử và đoạt giải hơi nghiêng về sách dịch. Tuy nhiên, thời điểm này đã xuất hiện nhiều tác giả trong nước với các hoạt động hỗ trợ xuất bản sách nên tình hình của các mảng sách đã có cải thiện, đặc biệt là ở mảng sách thiếu nhi.
Song theo ông Nguyễn Nguyên, hiện không thể tách riêng được vì sách dịch nằm ở mọi thể loại sách. Chấm sách dịch riêng thì phải thành lập 5 hội đồng riêng tương ứng với 5 lĩnh vực sách - điều này đòi hỏi nhân lực và kinh phí cao nên khó khả thi. Bởi vậy, Giải thưởng Sách quốc gia hiện vẫn chưa tính tới việc tách riêng sách dịch và sách trong nước.
