Một nội dung trong chương trình nghị sự phiên họp là xem xét, cho ý kiến về Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật - viết tắt VBQPPL (sửa đổi).
Đây là việc cực kỳ cần thiết trong bối cảnh tiến hành công cuộc sắp xếp, tinh gọn bộ máy, vốn cần vận dụng rất nhiều VBQPPL thuộc nhiều lĩnh vực đa dạng.
Cơ quan soạn thảo dự án luật nhận định, mặc dù dự thảo Luật Ban hành VBQPPL (sửa đổi) đã có quy định về giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị quyết, nhưng sau 8 năm thi hành, số lượng nghị quyết giải thích luật do Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành rất ít, cách thức giải thích còn nặng về ban hành những quy phạm bổ sung.
Nhìn chung, việc giải thích pháp luật chưa thực sự hiệu quả trước nhu cầu lớn và cấp thiết của thực tiễn. Bên cạnh đó, Luật Ban hành VBQPPL chỉ quy định về giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh mà chưa quy định về giải thích VBQPPL nói chung.
Trước yêu cầu bức thiết về mở rộng “giải thích pháp luật” để đáp ứng nhu cầu thực tế về hiểu và áp dụng đúng, thống nhất pháp luật, dự thảo luật sửa đổi đã bổ sung quy định về hướng dẫn áp dụng VBQPPL với một số nội dung cơ bản.
Theo đó, việc hướng dẫn áp dụng VBQPPL được thực hiện trong 2 trường hợp, gồm: có cách hiểu khác nhau về quy định của văn bản và chưa thống nhất việc áp dụng các văn bản. Nguyên tắc, tiêu chí hướng dẫn là: phù hợp với nghĩa phổ thông của từ ngữ sử dụng trong VBQPPL; căn cứ nội dung liên quan đến quy định cần giải thích, hướng dẫn áp dụng trong quá trình xây dựng VBQPPL phù hợp với quan điểm chỉ đạo, mục đích, tinh thần ban hành VBQPPL và bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Cùng với đó, nhằm bảo đảm tính khả thi, tránh tình trạng lạm dụng việc hướng dẫn áp dụng VBQPPL để né tránh, đùn đẩy trách nhiệm, dự thảo luật quy định “cơ quan, người có thẩm quyền ban hành VBQPPL xem xét, hướng dẫn áp dụng đối với văn bản do mình ban hành trên cơ sở đề nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. Cuối cùng, hướng dẫn áp dụng VBQPPL không được đặt ra quy định mới.
Với những nội dung mới nêu trên, dự thảo Luật Ban hành VBQPPL (sửa đổi) có thể giúp các cơ quan, tổ chức hiểu đúng và thống nhất quy định trong VBQPPL, từ đó xử lý nhanh các vấn đề thực tiễn mà không tốn kém chi phí, nhân lực để sửa đổi, bổ sung VBQPPL.
Đảm bảo các nguyên tắc đó cũng chính là nghiêm túc thực hiện ý kiến chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm tại Thông báo số 108-TB/VPTW ngày 18-11-2024 của Văn phòng Trung ương Đảng về việc “nghiên cứu, hoàn thiện quy định giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật theo hướng ban hành các nguyên tắc, tiêu chí, cơ sở giải thích, áp dụng pháp luật để bảo đảm sức sống của pháp luật thay vì thường xuyên thay đổi pháp luật”.
