Tham dự hội nghị còn có Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng và lãnh đạo một số bộ, ngành, địa phương.
Tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Xuân Cường đã báo cáo về thực trạng và giải pháp ổn định dân di cư tự do. Theo đó, năm 2004, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thỉ số 39/2004/Ct-TTg về “Chủ trương, giải pháp, giải quyết tình trạng dân di cư tự do”. Từ đó đến nay (giai đoạn 2005 - 2017), tổng số di dân tự do trên địa bàn cả nước kiểm đếm được khoảng 66.738 hộ. Trong đó, vùng Tây Bắc có 5.811 hộ, Tây Nguyên có 58.846 hộ và Tây Nam bộ có 2.081 hộ. Đến năm 2017, tổng số hộ di dân tự do được hỗ trợ bố trí, sắp xếp theo quy hoạch và người dân tự ổn định là 42.237 hộ. Như vậy, đến nay vẫn còn 24.500 hộ dân di cư tự do chưa được bố trí, sắp xếp ổn định theo các dự án, tập trung chủ yếu ở Tây Nguyên (hơn 22.000 hộ). Tình trạng di cư tự do gây nên những hệ lụy không nhỏ trong phát triển kinh tế, an ninh trật tự, xã hội và bảo vệ tài nguyên môi trường ở các địa phương có người di cư đến như: gây nạn chặt phá rừng, lấn chiếm đất làm nương rẫy làm diện tích rừng ngày càng thu hẹp, tài nguyên ngày càng cạn kiệt, ảnh hưởng đến môi trường sinh thái, nguồn nước…
Về tình hình quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường tại Tây Nguyên, theo báo cáo của Bộ TN-MT, đến nay đã rà soát 122 công ty, trong đó giữ lại 108 công ty, còn lại là giải thể và bàn giao về địa phương. Diện tích đất sau khi rà soát, sắp xếp lại của 108 công ty nông, lâm nghiệp giữ lại là 935.120ha. Theo Bộ trưởng Bộ TN-MT Trần Hồng Hà, việc sắp xếp lại các nông, lâm trường vẫn còn bất cập, hạn chế, sử dụng đất của các nông, lâm trường còn kém hiệu quả; tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tranh chấp, lấn chiếm đất đai, nguy cơ rừng và đất rừng tiếp tục bị tàn phá. Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng, đối với những nông, lâm trường sử dụng đất không hiệu quả, làm ăn thua lỗ, nợ nần thì xem xét giải thể. Diện tích đất của các nông, lâm trường sau khi giải thể cần giao về cho địa phương để đưa vào quy hoạch, phục vụ cho việc phát triển kinh tế bền vững…
Tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Xuân Cường kiến nghị, Chính phủ cần ban hành Nghị quyết về bố trí ổn định dân cư trong tình hình mới. Đồng thời sớm có chủ trương để các địa phương rà soát, chuyển đổi mục đích sử dụng đất và các loại đất rừng nhưng thực tế không có rừng và đã được địa phương quy hoạch dự án bố trí sắp xếp ổn định dân di cư tự do trước thời điểm Thủ tướng Chính phủ yêu cầu đóng cửa rừng tự nhiên, để tạo thêm quỹ đất thực hiện các dự án bố trí ổn định dân di cư tự do. Mặt khác, giao cho Bộ Công an xây dựng cơ chế chính sách đặc thù về việc cấp hộ khẩu thường trú cho các hộ dân di cư tự do, trình cơ quan có thẩm quyền xem xét quyết định. Bộ trưởng Bộ NN-PTNT đề nghị Thủ tướng Chính phủ cho bổ sung kinh phí từ nguồn vốn dự phòng ngân sách Trung ương để thực hiện các dự án bố trí ổn định dân di cư tự do trong 2 năm 2019 - 2020.
Kết luận chỉ đạo hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhận định, tình trạng di dân tự do không chỉ là thực trạng của Tây Nguyên, của cả nước mà của toàn thế giới. Tuy nhiên, tình trạng di cư tự do ở nước ta thời gian qua còn nhiều phức tạp và tiềm ẩn nhiều hệ lụy, nên Đảng và Nhà nước không khuyến khích đồng bào di cư tự do. Để giải quyết vấn đề này, nhiệm vụ trước mắt và lâu dài là phải giữ chân và ổn định dân cư tại địa phương. Để làm được việc này, ngoài việc tăng cường công tác tuyên truyền, các địa phương cần tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng, chú trọng công tác đào tạo nghề để tạo sinh kế cho người dân. Chính phủ sẽ ưu tiên nguồn lực để thực hiện xong các dự án ổn định dân di cư tự do để người dân di cư giai đoạn trước có nơi ở, đất đai canh tác ổn định và được hưởng các chính sách an sinh xã hội. Mục tiêu của Chính phủ là hoàn thành các dự án ổn định dân di cư tự do trong năm 2020 và giải quyết dứt điểm tình trạng di cư tự do trước năm 2025.
Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng đất đai có nguồn gốc từ các nông, lâm trường; giải quyết dứt điểm tình trạng thiếu đất sản xuất, kiểm soát tình hình dân di cư tự do; giảm thiểu và triệt tiêu tình trạng tranh chấp đất, lấn chiếm đất đai, phá rừng lấy đất sản xuất và ổn định tình hình trật tự an ninh xã hội, đảm bảo quyền lợi của người dân. Thủ tướng giao Bộ TN-MT chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và các đơn vị có liên quan rà soát các quy định của pháp luật về đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số để đảm bảo tính thống nhất, phù hợp với thực tiễn.
