Giải bài toán rủi ro tín dụng xanh

Tiềm năng cao, rủi ro lớn

Phát biểu tại hội thảo, nhà báo Nguyễn Nhật, Phó Tổng Biên tập Thường trực Báo SGGP, cho biết, theo đánh giá của Ban chỉ đạo quốc gia về tăng trưởng xanh, các hoạt động kinh tế xanh tại Việt Nam đã giúp tạo ra 6,7 tỷ USD vào năm 2020, chiếm khoảng 2% tổng GDP; ước tính trong năm 2020, nền kinh tế xanh đem lại hơn 400.000 việc làm.

Còn theo Viện Nghiên cứu tăng trưởng xanh toàn cầu, Việt Nam đứng thứ 13/43 quốc gia châu Á về Chỉ số tăng trưởng xanh vào năm 2022. Trong báo cáo đầu tư toàn cầu 2022 của Hội nghị của Liên hợp quốc về thương mại và phát triển (UNCTAD), Việt Nam đứng thứ 2 trong số các quốc gia đang phát triển về tỷ lệ vốn đầu tư cho năng lượng tái tạo. Giai đoạn 2015-2022, vốn đầu tư cho các nguồn năng lượng tái tạo của Việt Nam đạt 106,5 tỷ USD, tương đương 31% tổng nguồn vốn đầu tư, xếp thứ 2 trong các quốc gia đang phát triển trên thế giới, chỉ sau Brazil.

Tuy nhiên, cũng theo nhà báo Nguyễn Nhật, kết quả tín dụng xanh vẫn còn hạn chế bởi thiếu các giải pháp hiệu quả. Cụ thể, Việt Nam chưa có quy định chung về Danh mục phân loại xanh phù hợp với phân loại ngành kinh tế và thông lệ quốc tế, để các tổ chức tín dụng có cơ sở đánh giá cụ thể đối với từng dự án trong quá trình thẩm định cho vay, cũng như tập trung, ưu tiên bố trí nguồn vốn hợp lý tài trợ cho các dự án thuộc Danh mục phân loại xanh.

Là chuyên gia tư vấn về thực hành tiêu chuẩn đo lường về phát triển bền vững (ESG), ông Tôn Thất Hạc Minh, Tư vấn trưởng Công ty cổ phần Năng lượng và môi trường thông minh (BYECO2) nhìn nhận, hiện các doanh nghiệp (DN) vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong quá trình chuyển đổi xanh cũng như tiếp cận tài chính xanh. Bộ tiêu chuẩn ESG gồm 3 yếu tố: môi trường (E), xã hội (S) và quản trị doanh nghiệp (G), là xu hướng bắt buộc nhưng hầu hết dành cho các DN lớn, được tư vấn bởi định chế tài chính Big4. Trong khi các DN nhỏ và vừa phải duy trì tài chính cho việc vận hành hoạt động hàng ngày. Ông Hạc Minh đánh giá, nhóm DN nhỏ và vừa đang chịu sức ép lớn để duy trì sự sống còn nhưng họ cũng ước muốn vượt lên chính mình.

Còn bà Vũ Kim Hạnh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và hỗ trợ DN, bày tỏ, bà hay nghe than phiền rằng ngành ngân hàng thì dư vốn trong khi DN không tiếp cận được. Nếu có giải pháp công nghệ khả thi kết nối, tháo gỡ được vướng mắc thì ngân hàng sẽ yên tâm hơn, có thể giám sát tốt hơn, hạn chế rủi ro tín dụng. Trong khi đó, từ thực tiễn cơ quan tài phán, luật sư Châu Việt Bắc, thành viên Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC), cho biết, thời gian qua, tranh chấp giữa DN và ngân hàng liên quan đến yếu tố “xanh” và “số” tăng cao. Ông cho rằng, nếu không kiểm soát tốt lợi ích và rủi ro của DN và ngân hàng sẽ dễ dẫn đến tranh chấp, vì các vấn đề liên quan đến tài chính xanh, chuyển đổi số khá mới, thiếu khuôn khổ pháp lý và có liên quan đến chuẩn mực quốc tế.

Cần chính sách toàn diện

Phản biện lại các ý kiến tại hội thảo, GS-TS Trần Ngọc Thơ, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, nhấn mạnh, nhiều vấn đề được đại biểu đặt ra không phải dễ giải quyết. Ông dẫn chứng sự việc hồi tháng 1-2023, Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ đã phát biểu, ngân hàng trung ương không phải nhà hoạch định chính sách khí hậu! Ngân hàng trung ương Mỹ cũng chưa đề cập nhiều đến việc này. Trong khi đó, Ngân hàng trung ương châu Âu lại đưa ra thông điệp bằng mọi cách phải đạt được Net Zero.

Theo ông, tại Việt Nam, các ngân hàng ở Việt Nam đứng trước rủi ro rất lớn, vì quy định của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) không có rủi ro về khí hậu. Nếu cấp tín dụng xanh lại còn dài hạn thì rủi ro tín dụng rất lớn. Nếu tới đây, Quốc hội không ghi rõ điều khoản mục tiêu của NHNN là bảo vệ các tổ chức tín dụng trước các nguy cơ của biến đổi khí hậu, thì NHNN sẽ không có bộ công cụ riêng biệt để đạt được mục tiêu Net Zero. Từ đó, các khoản vay tín dụng xanh sẽ có tính rủi ro rất cao, với hàng loạt rủi ro pháp lý. Theo GS-TS Trần Ngọc Thơ, không chỉ NHNN mà Chính phủ phải có quy định cụ thể về thuế, cho vay, sàn tín dụng xanh. Có như vậy mới thúc đẩy được tín dụng xanh.

Trao đổi lại, bà Vũ Kim Hạnh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp, nhấn mạnh, Việt Nam đã cam kết trước quốc tế về Net Zero, nhưng nhìn lại chưa thấy Luật NHNN “chuyển động” về vấn đề này.

Thảo luận thêm, TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98, cho rằng: “Chúng ta mới nói rủi ro của tín dụng xanh, nhưng tín dụng không xanh thì rủi ro lại càng cao trong tương lai. Vì tín dụng không xanh, sản phẩm không xuất khẩu được, nếu ngân hàng thoải mái cấp tín dụng không xanh thì tương lai càng rủi ro nhiều hơn”.

Cũng theo TS Trần Du Lịch, khách hàng buộc DN phải chuyển đổi xanh. Nhưng về phương diện quốc gia, chúng ta cần đặt ra khung pháp lý, tiêu chí để thúc đẩy chứ không để DN bị động trên thị trường quốc tế.

“Vừa qua, tôi đi tìm hiểu một số nước, thấy DN của một số quốc gia bắt đầu nhận chỉ tiêu về giảm khí thải carbon, nếu vượt quá thì phải mua. Từ đó hình thành nên thị trường tín chỉ carbon bù trừ, bắt buộc. Trong khi Việt Nam tới năm 2027 mới bàn tới thị trường này. Riêng tại TPHCM, Nghị quyết 98 cho thí điểm thị trường carbon, yêu cầu các bộ phải hướng dẫn cho TPHCM nhưng đến nay chưa có hướng dẫn nào để xây dựng bộ tiêu chí thực hiện thí điểm”, TS Trần Du Lịch chia sẻ.