El Nino gây mất mùa
Giá gạo, loại lương thực chủ yếu trong khu vực, đã tăng vọt do mất mùa và khó có thể giảm sớm vì nhiều nhà xuất khẩu gạo không muốn bán gạo ra nước ngoài, ưu tiên cho nhu cầu trong nước. Kể từ đầu năm 2023, trung tâm lạm phát lương thực đã chuyển sang châu Á, nơi chiếm khoảng 80% nhu cầu gạo toàn cầu. Mặc dù giá lúa mì quốc tế đã bắt đầu giảm nhưng giá gạo lại tăng lên mức cao nhất trong 15 năm vào cuối tháng 12-2023, tăng khoảng 40% so với tháng 1-2023.
Giá gạo cao hơn phần lớn là do hiện tượng thời tiết El Nino, xuất hiện vào mùa xuân 2023 đã gây ra những đợt khô hạn ở Nam và Đông Nam Á, tàn phá mùa màng. Giá gạo quốc tế có xu hướng biến động mạnh do chỉ xuất khẩu khoảng 10% sản lượng toàn cầu. Những biến động như vậy ảnh hưởng nghiêm trọng đến các quốc gia không thể tự đáp ứng nhu cầu trong nước và phải phụ thuộc vào nhập khẩu. Philippines là nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới. Động thái của Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo trắng, ngoại trừ gạo basmati hồi tháng 7-2023, cho thấy Chính phủ của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi rõ ràng muốn ưu tiên nguồn cung trong nước trước cuộc tổng tuyển cử quốc gia năm 2024. Lạm phát của Ấn Độ vẫn ở mức cao 5,6% trong tháng 11-2023, với giá thực phẩm tăng 3,7%, chiếm 70% mức tăng chung.
Theo Nikkei Asia, ông Toru Nishihama, nhà kinh tế trưởng tại Công ty Dai-ichi Life, cho biết Indonesia có thể làm điều tương tự vì nước này sẽ tổ chức bầu cử tổng thống trong năm 2024. Mong muốn tăng cường an ninh lương thực, Jakarta có thể chuyển sang ưu tiên nguồn cung trong nước, khiến giá ngũ cốc quốc tế tăng cao.
Vòng xoáy tiêu cực
Giới chuyên gia nhận định thế giới dường như sẵn sàng rơi vào một vòng xoáy tiêu cực, trong đó những lo ngại về an ninh lương thực tăng cao do thời tiết bất thường gia tăng, khiến các nước sản xuất ngũ cốc phải tích trữ, làm trầm trọng thêm lo ngại về nguồn cung. Ông Frederic Neumann, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á tại HSBC, viết trong một báo cáo gần đây cho rằng ký ức về cuộc khủng hoảng giá thực phẩm ở châu Á năm 2008 vẫn còn in sâu. Theo Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực quốc tế, nhiều loại thực phẩm hiện đang có biến động giá thậm chí còn mạnh hơn, xảy ra ở 7 trong số 8 loại cây trồng chủ lực vào năm 2023.
Nhiều nước châu Á hiện vẫn chưa thoát khỏi khó khăn. Lạm phát lương thực ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân ở Nam Á và Đông Nam Á, nơi thực phẩm chiếm 30%-50% tổng chi tiêu hộ gia đình, so với khoảng 10%-20% ở các nền kinh tế phát triển. Giá lương thực cao hơn cũng ảnh hưởng đến chính sách của chính phủ. Với lạm phát lương thực vẫn đang âm ỉ, các nhà hoạch định chính sách trong khu vực tiếp tục phải đối mặt với nhiệm vụ đầy thách thức là cân bằng giữa kiểm soát giá cả và tăng trưởng kinh tế.
