Khó khăn dồn dập
Nhiều năm nay, An Giang và Đồng Tháp là 2 địa phương mạnh nhất về nuôi, chế biến, xuất khẩu cá tra ở ĐBSCL. Theo UBND tỉnh An Giang, diện tích nuôi cá hàng năm dao động khoảng 1.300 - 1.400ha, sản lượng từ 380.000 - 400.000 tấn. Nếu như năm 2018, hầu hết người nuôi cá trúng đậm thì từ đầu năm 2019 đến nay, giá cá tra chựng lại và sụt giảm.
Ông Lê Chí Bình, Phó chủ tịch Hiệp hội Nghề nuôi và chế biến thủy sản An Giang, cho biết: “Người nuôi lúc này đang cảm nhận khó khăn quay lại sau thời gian được giá trước đó. Nguyên nhân do thời điểm năm ngoái, giống cá tra rất đắt nhưng ai cũng thả nuôi khiến chi phí đầu vào khá cao; nay cá tra thương phẩm sụt giảm và người nuôi đứng trước nguy cơ từ hòa tới lỗ…”.
Đồng quan điểm trên, ông Nguyễn Thanh Bình, Giám đốc HTX Sản xuất - Dịch vụ thủy sản Châu Thành (Đồng Tháp), lo lắng: “Không nên chạy theo số lượng mà phát triển đại trà; nhất là giai đoạn hiện nay cần kiểm soát chặt diện tích, vùng nuôi… tránh để thừa nguyên liệu dẫn đến giá tiếp tục sụt nữa thì nguy to”.
Sản phẩm cá tra nhám chế biến, đa dạng thị trường xuất khẩu Các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản ở ĐBSCL nhìn nhận, mấy tháng gần đây, xuất khẩu mặt hàng cá tra có nhiều biến động, nhất là nhu cầu của những thị trường lớn như Trung Quốc và Hoa Kỳ sụt giảm.
Cụ thể, trong tháng 3-2019, các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra sang thị trường Trung Quốc - Hồng Công chỉ đạt 39,47 triệu USD, giảm 12,9% so với cùng kỳ. Đối với Hoa Kỳ, xuất khẩu cá tra tháng 3-2019 cũng giảm hơn 44% so với cùng kỳ.
Đáng lo hơn khi mới đây, Bộ Thương mại Hoa Kỳ công bố kết quả cuối cùng của đợt xem xét hành chính lần thứ 14 (từ đầu tháng 8-2016 đến cuối tháng 7-2017), với mức thuế tăng khá cao gây bất lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam. Trước những khó khăn trên, nhiều khả năng xuất khẩu cá tra sang Hoa Kỳ tiếp tục giảm trong thời gian tới.
Nâng chất lượng, mở rộng thị trường
Ông Doãn Tới, Tổng giám đốc Công ty CP Thủy sản Nam Việt, cho rằng: “Trong cơ cấu xuất khẩu cá tra hiện nay thì Hoa Kỳ và Trung Quốc là 2 thị trường quan trọng; riêng năm 2018, các doanh nghiệp xuất cá tra sang 2 thị trường này đạt tới 1 tỷ USD. Đặc biệt giá xuất vào Hoa Kỳ rất cao, từ 5 - 6USD/kg, tăng gấp 2 lần so với năm 2013.
Cái được là vậy, song cần thấy rằng Trung Quốc là thị trường mới tiêu thụ cá tra gần đây nhưng tăng trưởng rất mạnh và cũng ẩn chứa nhiều rủi ro bởi các chính sách thường xuyên thay đổi.
Đối với Hoa Kỳ, nhiều năm nay luôn gặp trở ngại về áp thuế cao, gây khó cho việc gia tăng xuất khẩu cá tra vào thị trường này. Do đó, để giải quyết bài toán bền vững thì cần đa dạng thị trường xuất khẩu; không nên phụ thuộc quá nhiều vào một hoặc hai thị trường lớn nào”.
Theo ông Doãn Tới, vấn đề cấp bách là nhanh chóng khôi phục mạnh thị trường EU, đây là thị trường quan trọng đóng vai trò dẫn dắt cho xuất khẩu cá tra. Điều đáng mừng là sau thời gian sụt giảm về kim ngạch, gần đây xuất khẩu cá tra sang EU tăng trở lại; trong tháng 2 và tháng 3-2019, xuất khẩu đạt gần 72 triệu USD, tăng hơn 42% so với cùng kỳ năm ngoái.
Tại khu vực ASEAN, trong quý 1-2019, xuất khẩu cá tra được duy trì tốt với kim ngạch hơn 55 triệu USD, tăng 18% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, một số thị trường tiềm năng như UAE, Colombia, Brazil… lại khó khăn khi xuất khẩu cá tra đang giảm.
Lãnh đạo Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản lưu ý: Rào cản kỹ thuật từ nhiều nước trên thế giới luôn đặt ra yêu cầu về chất lượng, an toàn thực phẩm ngày càng cao.
Điển hình như Trung Quốc dần siết chặt nhập khẩu nông thủy sản qua đường biên mậu và yêu cầu các lô hàng thủy sản nhập khẩu phải được sản xuất từ cơ sở có tên trong danh sách, kèm chứng thư. EU cảnh báo, các cơ sở chế biến thủy sản Việt Nam nếu phát hiện hóa chất kháng sinh bị cấm, sẽ đưa khỏi danh sách xuất vào EU.
Trong khi Brazil không cho phép sử dụng phụ gia và kiểm tra thêm các chỉ số khác, đồng thời ngưng nhập khẩu nếu có lô hàng vi phạm. Còn Liên bang Nga cũng thường xuyên kiểm tra và ban hành đình chỉ nhập khẩu thủy sản nếu doanh nghiệp có lô hàng vi phạm quy định…
Trước những khó khăn trên, ngoài việc tăng cường mở rộng thị trường xuất khẩu thì các doanh nghiệp cần nhanh chóng thay đổi, thích ứng với nhu cầu và quy định của từng thị trường, chấp hành nghiêm các tiêu chuẩn về tỷ lệ mạ băng, hàm lượng nước, chất phụ gia… Đối với người nuôi cá tra cần nâng cao ý thức, nuôi an toàn, theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, ASC, BAP… để tạo ra nguồn cá tra sạch, không nhiễm kháng sinh.
Các nhà chuyên môn cảnh báo: Không mở thêm vùng nuôi, mà cần đầu tư đi vào chiều sâu theo chuỗi liên kết giữa người nuôi với doanh nghiệp; nâng cao chất lượng và tăng cường chế biến nhiều sản phẩm để đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường.
Song song đó, đẩy mạnh quảng bá hình ảnh cá tra trên thế giới; có chính sách giữ thị trường truyền thống và mở rộng thị trường mới. Áp dụng giải pháp đồng bộ sẽ đưa ngành cá tra vượt qua thời điểm khó khăn hiện nay và mục tiêu xuất khẩu 2,4 tỷ USD trong năm 2019 là có thể đạt được…
