Khẳng định sự cần thiết của việc thực hiện chương trình, ĐB Hoàng Thị Thu Trang (Nghệ An) bày tỏ băn khoăn: “Để tránh dàn trải lãng phí, cần phải có lộ trình thực hiện hàng năm với những dự án trọng tâm, trọng điểm, có tính dẫn dắt thay vì cùng lúc làm cả 10 dự án thành phần trong chương trình”. Cụ thể, theo ĐB, nên ưu tiên cho các dự án giải quyết đất ở, nước sinh hoạt, sắp xếp lại dân cư, phát triển y tế, giáo dục…
Xác định một trong những khó khăn lớn nhất trong phát triển kinh tế ở khu vực miền núi là không tìm được đầu ra cho sản phẩm, dẫn đến người dân không có động lực sản xuất, ĐB đề nghị bổ sung vào chương trình một tiểu dự án nhằm thúc đẩy mối liên kết giữa doanh nghiệp và người dân. ĐB Hoàng Thị Thu Trang cũng lưu ý, mỗi địa phương nên xây dựng những dự án riêng phù hợp với điều kiện cụ thể của địa phương mình.
“Mẫu số chung cây, con chủ lực có thể sẽ gây ra tình trạng “đồng phục”, sản xuất không hiệu quả hoặc làm ra mà không tiêu thụ được, lại phải giải cứu”, ĐB Thu Trang khuyến cáo.
Từ kinh nghiệm thoát nghèo, vươn lên làm giàu nhờ cây vải thiều, ĐB Leo Thị Lịch (Bắc Giang) cho rằng, việc phổ biến kiến thức và động viên bà con dân tộc chuyển đổi sản xuất theo hướng “lấy đặc sản thay cho cao sản; lấy trái vụ thay cho chính vụ; lấy thuốc bảo vệ thực vật hữu cơ thay cho vô cơ” là hết sức quan trọng. Các dự án muốn thành công cần chú trọng điều này.
Lo lắng về nguy cơ mai một bản sắc văn hoá của đồng bào các dân tộc anh em, ĐB Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) nêu một cách hình tượng là “Kinh hoá người dân tộc”, ĐB Nguyễn Ngọc Phương đề nghị, nêu rõ tiêu chí bảo tồn bản sắc vào mọi chương trình, dự án. Coi người phụ nữ như “người nắm giữ những giá trị văn hoá phi vật thể, kho báu của dân tộc mình”, đồng thời cũng là người có vai trò quan trọng góp phần cải thiện giống nòi. ĐB Nguyễn Ngọc Phương đề nghị thể hiện rõ trong chương trình những tỷ lệ định lượng liên quan đến phụ nữ để đảm bảo họ được chăm sóc sức khoẻ tốt, có cơ hội được học tập và có tiếng nói trong đời sống xã hội. Nhắc đến trường hợp sinh viên người dân tộc Mông Giàng A Tủa giành được học bổng Fulbright, ĐB Phương nói, mình rất tâm đắc với quan điểm của sinh viên này là cần đặc biệt chú trọng đến người dạy và cách dạy phù hợp cho con em đồng bào dân tộc.
Có cùng quan điểm với ĐB Nguyễn Ngọc Phương về chính sách y tế, giáo dục cho đồng bào, ĐB Vương Ngọc Hà (Hà Giang) đề nghị, thiết kế những chính sách bảo hiểm xã hội với tỷ lệ hỗ trợ cao hơn mức 30% hiện nay, tạo điều kiện cho nhiều đồng bào tham gia bảo hiểm tự nguyện hơn. Nữ ĐB cũng đề nghị, phân cấp cho địa phương quyết định cách thức thực hiện các dự án phù hợp nhất mà không áp dụng đồng loạt những “mô hình mẫu”.
