Nhiều nguyên nhân gây chậm
Trước đây, nhiều tuyến đường ở TPHCM không thể giải tỏa, chậm giải tỏa hàng chục năm, chủ đầu tư phải chừa lại, dẫn đến thắt cổ chai. Đường Trường Chinh đang rộng 60m cho 12 làn xe lưu thông, nhưng đến đoạn từ giao lộ Cộng Hòa tới ngã tư Bảy Hiền thì mặt đường bị thu hẹp còn 15m.
Đường Lê Trọng Tấn rộng 30m, nhưng đến gần cuối tuyến có đoạn nối giữa quận Tân Phú và quận Bình Tân dài hơn 500m bị thắt cổ chai, mặt đường chỉ rộng 7m cho 2 làn xe. Điều này làm bề rộng đường không đồng bộ, không phát huy tác dụng, gây kẹt xe cục bộ.
Cầu Long Đại (bắc qua sông Tắc, nối phường Long Bình với phường Long Phước, quận 9) khởi công từ tháng 3-2017, nhưng sau khi xây được một đoạn ở giữa thì công trình phải ngưng lại vì chậm GPMB.
GPMB là việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, công việc này rất phức tạp, mất nhiều thời gian, liên quan trực tiếp đến cuộc sống người dân có nhà bị giải tỏa. Những trở ngại thường dẫn đến tranh chấp, khiếu nại kéo dài.
Ngoài ra, phải kể đến nguyên nhân chính quyền địa phương nhiều nơi chưa làm tốt vai trò tổ chức quản lý thực hiện và kịp thời công khai, minh bạch, tuyên truyền, vận động, giải thích cho người dân hiểu để ủng hộ chủ trương của Nhà nước.
Cầu Long Đại đã cơ bản hoàn thành các hạng mục giữa sông, nhưng công trình bị đình trệ vì phải chờ giải phóng mặt bằng. Ảnh: TRẦN YÊN Chậm GPMB còn do quá nhiêu khê trong việc di dời những công trình kỹ thuật như cấp điện, chiếu sáng, viễn thông, cấp nước, thoát nước, cây xanh và những chướng ngại vật khác.
Việc triển khai thi công di dời để bàn giao mặt bằng xây dựng công trình giao thông chỉ thực hiện được khi đã giải tỏa nhà dân. Với mỗi công trình kỹ thuật, cũng phải lập các thủ tục và triển khai thực hiện như một gói thầu xây dựng.
Triển khai công tác GPMB còn phụ thuộc thủ tục chuẩn bị dự án. Những công việc này cũng mất nhiều thời gian, tùy quy mô và tính chất dự án, có thể kéo dài vài năm mới xong khâu thủ tục trình duyệt dự án.
Sau khi dự án được duyệt sẽ triển khai tiếp công việc khảo sát xây dựng và lập, thẩm định, phê duyệt thiết kế, dự toán xây dựng, cấp giấy phép xây dựng (đối với công trình theo quy định phải có giấy phép xây dựng), tổ chức lựa chọn nhà thầu và ký kết hợp đồng xây lắp công trình, giám sát xây dựng, rồi mới triển khai thi công. Chính quyền địa phương chỉ bắt đầu triển khai thủ tục GPMB sau khi dự án được duyệt.
Khắc phục vướng GPMB
Để khắc phục vướng GPMB, chính sách bồi thường phải theo sát thực tế và phù hợp với giá chuyển nhượng trên thị trường tại cùng một thời điểm. Mức giá bồi thường phải đồng đều nhau, người bị giải tỏa bởi các dự án công ích, công cộng, công trình giao thông nên được bồi thường như người bị giải tỏa trong các dự án bất động sản, địa ốc, nhà ở.
Theo quy định, các dự án đầu tư công, sử dụng vốn ngân sách, khi GPMB vẫn bồi thường đất và nhà ở cho người dân theo giá thị trường. Tuy nhiên, mức độ bồi thường như thế nào, cụ thể là số tiền được nhận phụ thuộc rất nhiều vào tình trạng pháp lý nhà và đất bị giải tỏa.
Rất cần sự tận tâm, hết lòng của người cán bộ. Làm công tác GPMB phải có trình độ và am hiểu pháp luật, có bản lĩnh sáng tạo tham mưu, phân tích cho cấp thẩm quyền hiểu rõ và mạnh dạn giải quyết vấn đề phát sinh từ thực tế mà luật pháp chưa bao quát hết trên tinh thần hợp lý, hợp tình.
Kịp thời công khai các chính sách bồi thường, giải thích cặn kẽ, vận động, tuyên truyền cho người dân bị giải tỏa hiểu rõ thông tin và tìm sự đồng thuận. Nên chủ động tạo quỹ nhà tái định cư, chính sách an sinh xã hội, dạy nghề cho người bị thu hồi đất.
Cần hành lang pháp lý riêng, ưu tiên cho công tác GPMB để không bị động. Với dự án giao thông có bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, sau khi có quyết định chủ trương đầu tư, chính quyền địa phương nơi có dự án nên cập nhật vào kế hoạch sử dụng đất trình phê duyệt; tách riêng nội dung “bồi thường, hỗ trợ, tái định cư” cùng với việc di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật và những chướng ngại vật khác thành một dự án độc lập sử dụng nguồn vốn riêng để chủ động triển khai trước các thủ tục theo quy định, GPMB mà không chờ đến khi duyệt xong dự án đầu tư xây dựng.
Nên quy định trách nhiệm rõ ràng, GPMB là nhiệm vụ của chính quyền địa phương và phải thực hiện hoàn tất thì chủ đầu tư mới nhận bàn giao đất hoặc chỉ triển khai thi công khi đã giải tỏa cơ bản hoàn thành.
Không nhận mặt bằng “da beo”, sẽ đỡ lãng phí hơn là khởi công rồi để công trường dở dang, gây bức xúc cho người dân, ô nhiễm môi trường và ách tắc giao thông.
