Thi công như rùa bò
Dự án đầu tư xây dựng đường cứu hộ, cứu nạn đê biển Tây, phục vụ quốc phòng an ninh khu vực hòn Đá Bạc, kết hợp với phòng chống cháy rừng Vườn quốc gia U Minh Hạ (gọi tắt là đường Tắc Thủ - Vàm Đá Bạc), được UBND tỉnh Cà Mau và Công ty cổ phần Đầu tư và xây dựng Đồng Tâm (nay đổi thành Công ty cổ phần Tập đoàn Đồng Tâm) ký hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT) ngày 27-5-2015 (gọi tắt hợp đồng BT 01/2015). Tuyến đường dài trên 29km, thời gian hoàn thành trong vòng 36 tháng. Tuy nhiên, do dự án chậm tiến độ nên hai bên phải ký phụ lục hợp đồng, điều chỉnh thời gian hoàn thành.
Hiện tại, tuyến đường này mới chỉ thông xe kỹ thuật giai đoạn 1 (vào tháng 1-2019), còn giai đoạn 2 từ nút giao thông đường Võ Văn Kiệt đến Co Xáng thì vẫn chưa xong và chắc chắn không thể hoàn thành trong năm 2019.
Đường Tắc Thủ - Vàm Đá Bạc giai đoạn 2 thi công rùa bò Theo ghi nhận của chúng tôi, dù giai đoạn 2 đã quá thời gian hoàn thành như cam kết, nhưng việc thi công vẫn diễn ra chậm chạp như rùa bò, nhất là đoạn Tắc Thủ đến Vườn quốc gia U Minh Hạ. Hiện nhiều nơi mới bơm cát và lên lớp đá cấp phối. Còn nhiều cây cầu trên tuyến chưa thi công xong phần móng. Do mặt đường còn thi công dang dở, đá đổ chất đống một bên nên mỗi khi có xe lớn chạy ngang, bụi bay mù mịt, làm cho người dân sống hai bên đường rất bức xúc.
Việc tuyến đường này phải nhiều lần gia hạn, lùi thời gian hoàn thành khiến việc thực hiện dự án theo hình thức BT chưa phát huy hiệu quả như mong đợi. Đặc biệt, dự án càng chậm thì ảnh hưởng đến chi phí đầu tư dự án, lãi vay.
Trách nhiệm của UBND tỉnh Cà Mau
Hợp đồng BT số 01/2015, đường Tắc Thủ - Vàm Đá Bạc, có trị giá trên 702 tỷ đồng. Trong đó, tổng vốn đầu tư 593 tỷ đồng, lãi vốn vay 55 tỷ đồng, lợi nhuận 53 tỷ đồng…
Thời gian giải ngân đợt 1 (trong vòng 30 ngày) sau khi ký biên bản nghiệm thu hoàn thành công trình bàn giao đưa vào sử dụng giai đoạn 1, phải thanh toán 85%.
Đợt 2, trong vòng 30 ngày sau khi ký biên bản nghiệm thu hoàn thành công trình bàn giao đưa vào sử dụng giai đoạn 2 thì thanh toán 85%. Đợt 3, giá trị thanh toán còn lại thì nhà đầu tư hoàn thành thủ tục quyết toán...
Tuy nhiên, theo Bộ KH-ĐT, việc quy định về thanh toán cho nhà đầu tư như trong hợp đồng BT số 01/2015 khi dự án chưa hoàn thành, nhà đầu tư chưa chuyển giao công trình cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền là không phù hợp quy định.
Cụ thể, theo quy định về thanh toán trong hợp đồng BT tại Khoản 2 Điều 15 Thông tư số 166/2011/TT-BTC quy định: Cơ quan nhà nước có thẩm quyền có thể thanh toán cho nhà đầu tư một lần hoặc nhiều lần giá trị hợp đồng dự án, nhưng thời điểm thanh toán lần đầu được thực hiện sau khi công trình BT hoàn thành, nghiệm thu và bàn giao.
Bên cạnh đó, phương án thu hồi vốn trong hợp đồng BT cần phải trừ đi phần thuế GTGT mà nhà đầu tư được hoàn thuế trong tổng giá trị thanh toán cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, hợp đồng BT số 01/2015 giữa UBND tỉnh Cà Mau và nhà đầu tư, phương án hoàn vốn cho nhà đầu tư chưa trừ đi khoản VAT (10%) trong tổng vốn đầu tư dự án. Việc tính thêm VAT trong tổng chi phí và trong phương án thu hồi vốn là chưa phù hợp quy định.
Cũng theo Bộ KH-ĐT, khi UBND tỉnh Cà Mau phê duyệt dự án lại không xác định rõ nguồn vốn thực hiện dự án. Bộ KH-ĐT đã có ý kiến thông báo kết quả thẩm định nguồn vốn phần ngân sách Trung ương là không có khả năng hỗ trợ để thực hiện dự án (văn bản số 7891/BKH-ĐT ngày 11-10-2012).
Nhưng tại quyết định phê duyệt số 1569/QĐ-UBND ngày 31-10-2012 và Quyết định số 1656/QĐ-UB ngày 31-12-2014 của UBND tỉnh Cà Mau vẫn ghi bố trí nguồn vốn Trung ương hỗ trợ để thực hiện dự án.
Bộ KH-ĐT cũng phát hiện trong hồ sơ yêu cầu không nêu cụ thể giá đất và diện tích đất sẽ giao cho nhà đầu tư thực hiện dự án khác, mà chỉ dự kiến giao khu đất khoảng 178ha nằm trong quy hoạch khu đô thị cửa ngõ Đông Bắc TP Cà Mau để nhà đầu tư khai thác quỹ đất. Giao nhà đầu tư tạo ra nguồn tài chính của dự án khác số tiền 325 tỷ đồng thanh toán cho dự án BT là không có cơ sở và không căn cứ vào giá đất do UBND tỉnh Cà Mau ban hành.
Ngoài ra, không có quy hoạch chi tiết khu đất giao cho nhà đầu tư thực hiện dự án khác theo quy định. Do vậy, nhà đầu tư đã không đề xuất được ý tưởng thực hiện dự án khác nhằm phát huy hiệu quả khu đất 178ha.
Theo Bộ KH-ĐT, trách nhiệm đối với những tồn tại, sai sót trong quản lý, thực hiện dự án BT thuộc về UBND tỉnh Cà Mau (cơ quan nhà nước có thẩm quyền), tổ điều phối thực hiện dự án giao thông trên địa bàn tỉnh Cà Mau theo hình thức BT và nhà đầu tư.
