Ngày 15-2, thảo luận tại tổ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Thủ tướng Phạm Minh Chính một lần nữa nhấn mạnh, muốn phát triển nhanh, bền vững thì dựa trên KHCN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là yêu cầu khách quan.
Do đó, phải tháo gỡ trước hết về mặt thể chế để giải quyết trước mắt một số khó khăn, vướng mắc để Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đi ngay vào cuộc sống; tiếp theo phải sửa một loạt luật liên quan ngân sách, thuế, doanh nghiệp, KHCN… trong năm nay và năm sau.
Đồng tình với ý kiến đại biểu Quốc hội các chính sách thiết kế cần cụ thể và rõ hơn nữa, Thủ tướng cho rằng, cần bổ sung 5 cơ chế đặc biệt, kèm với đó là có công cụ đặc biệt để kiểm soát nhằm tránh vi phạm, tiêu cực, tham ô, tham nhũng, lợi ích nhóm.
Thứ nhất, phải có cơ chế đặc biệt cho phát triển kết cấu hạ tầng KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vì hạ tầng này hiện còn rất yếu. Nguồn lực cần rất lớn nên phải có cơ chế huy động nguồn từ hợp tác công tư, từ doanh nghiệp, xã hội và người dân.
Thứ hai, cần cơ chế đặc biệt cho quản lý. Ví đầu tư công, quản lý tư như Nhà nước đầu tư hạ tầng KHCN nhưng giao tư nhân quản lý; hay lãnh đạo công, quản trị tư là thiết kế chính sách, pháp luật, công cụ giám sát kiểm tra, còn quản trị giao cho DN…
Thứ ba, là cơ chế đặc biệt cho nhà khoa học và công trình khoa học thương mại hóa được. Cùng với đó, có thể phân cấp, phân quyền đến các tỉnh, thành phố, bộ ngành, thậm chí tới các chủ thể có liên quan; xóa bỏ cơ chế xin cho, giảm thủ tục hành chính mà quản lý hiệu quả tổng thể.
Thứ tư, dự thảo mới đề cập miễn trừ trách nhiệm cho người soạn thảo chính sách, nhưng khâu thực hiện khó, yếu. Do đó, nếu không có cơ chế đặc biệt bảo vệ người thực hiện có thể dẫn đến sợ trách nhiệm, đùn đẩy, không muốn làm. Cần thiết kế thêm cơ chế miễn trừ trách nhiệm khi xảy ra rủi ro cho người thực hiện.
Thứ năm, phải có cơ chế đặc biệt thu hút nguồn nhân lực. Như thu hút nhân lực để phát triển doanh nghiệp tư nhân về KHCN; thu hút nguồn nhân lực từ bên ngoài về Việt Nam, vào Việt Nam, góp phần thúc đẩy phát triển KHCN, bằng chính sách thuế, phí, nhà cửa, đất đai, visa, hợp đồng lao động…
Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng cho rằng, quá trình thực hiện để tạo đột phá về KHCN phải chấp nhận rủi ro, thất bại, thậm chí phải trả giá nhưng quan điểm coi đó là học phí, để giải quyết.
Loại trừ động cơ cá nhân, còn rủi ro mất mát do khách quan, người thực hiện vô tư trong sáng vì sự phát triển KHCN, vì sự phát triển của đất nước thì phải chấp nhận, coi đó như học phí để có thêm kinh nghiệm, bài học, bản lĩnh và trí tuệ để làm tốt hơn
- Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu.
Phát biểu tại phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá cao Bộ KHCN, Bộ TT-TT, Ủy ban KHCN và Môi trường đã hết sức khẩn trương, tích cực để chuẩn bị hồ sơ dự thảo nghị quyết trình Quốc hội chỉ trong chưa đầy 2 tuần.
Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, nếu chờ sửa đổi các luật để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thì rất lâu, không kịp, nên cần thiết phải thể hiện bằng nghị quyết này của Quốc hội.
Nhắc lại quan điểm tới đây phải tiếp tục có cơ chế, chính sách tháo gỡ vướng mắc để kinh tế tư nhân phát triển, Chủ tịch Quốc hội nêu thực tế, vừa qua, hầu như tư nhân đi đầu đầu tư trong lĩnh vực KHCN.
Do đó, phải có các chính sách để khuyến khích, động viên các nhà khoa học trong nước, ngoài nước có những sáng kiến, sáng tạo, sáng chế cho lĩnh vực KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của đất nước.
Làm sao khi nghị quyết ra đời là triển khai ngay những chính sách thực sự hết sức cấp bách. Muốn tăng trưởng 8% năm nay phải dựa vào lĩnh vực KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026 - 2030 cũng phải dựa vào các yếu tố này
- Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Về đầu tư kinh phí của Nhà nước cho đơn vị công lập, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu phải rõ; cơ chế đầu tư cho tư nhân trong nghị quyết cũng cần được tách bạch.
