Theo GS-TS Hoàng Chí Bảo, nguyên Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương, nguyên nhân của những vi phạm nói trên phần lớn xuất phát từ việc không ít đơn vị, địa phương để xảy ra tình trạng thiếu thực hành dân chủ trong Đảng, chậm đổi mới phương thức lãnh đạo, thiếu cơ chế giám sát.
Người dân nhập cuộc rất sớm với đổi mới
PHÓNG VIÊN: Theo đánh giá của giáo sư, thành công lớn nhất của công cuộc đổi mới ở Việt Nam hơn 30 năm qua là gì?
GS-TS HOÀNG CHÍ BẢO: Trong lý luận nghiên cứu đổi mới ở Việt Nam có một vấn đề hết sức quan trọng, đó là để đổi mới xã hội thì trước hết phải đổi mới bản thân Đảng. Đổi mới Đảng để làm động lực thúc đẩy đổi mới toàn xã hội, vì Đảng là người khởi xướng đổi mới, Đảng là người trực tiếp chỉ đạo đổi mới, Đảng là người lãnh đạo công cuộc đổi mới này của toàn dân. Cho nên, đổi mới ở Việt Nam thành công được như những năm qua, thành tựu rất to lớn và có ý nghĩa lịch sử như Đảng đã nói, chính là sự kết hợp hài hòa giữa đổi mới từ trên xuống, với đổi mới từ dưới lên.
Từ trên xuống tức là ở lãnh đạo Trung ương, mà đầu não là Trung ương Đảng, nơi hình thành các quyết sách đổi mới. Thể chế hóa Nhà nước thì nó ra chính sách và luật pháp. Còn đổi mới từ dưới lên, đó là nguyện vọng của dân chúng và là khát khao của dân chúng muốn được sống tốt hơn, muốn được sống một cách dân chủ hơn và họ thực sự làm chủ hơn. Người dân tin cậy ở Đảng, nên đã một lòng theo Đảng để tiếp nhận đường lối của Đảng. Nhân dân là người nhập cuộc rất sớm với đổi mới.
Thực tế trong nhiều năm qua cho thấy, vai trò của nhân dân trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng có lúc chưa được sáng rõ, thưa giáo sư?
Khi còn sống, Thủ tướng Phạm Văn Đồng có nói một câu rất sâu sắc là: “Đổi mới ở Việt Nam, đó là sự kết hợp hài hòa giữa ý Đảng và lòng dân và phép nước”. Nhân dân đóng vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp đổi mới của chúng ta, nhất là trong đổi mới phương thức lãnh đạo. Thiếu sự kết hợp hài hòa giữa ý Đảng, lòng dân trong đổi mới sẽ làm giảm đi sức sáng tạo của quần chúng nhân dân do Đảng lãnh đạo. Có thể nói, nhân dân có một vai trò là đồng tác giả của công cuộc đổi mới này. Thành công của đổi mới là của cả Đảng và dân.
"Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, đặc biệt là trong điều kiện Đảng cầm quyền duy nhất như ở Việt Nam, trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập như hiện nay, đang là một vấn đề lớn mà Đảng ta đã dày công suy nghĩ và có những tổng kết rất quý báu trong thực tiễn hơn 30 năm đổi mới vừa qua. Đây là một mắt xích có thể nói là xung yếu nhất trong đổi mới hệ thống chính trị nói chung dưới hai lực đẩy quan trọng là kinh tế thị trường và dân chủ hóa" GS-TS HOÀNG CHÍ BẢO
Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng xuất phát từ thực tiễn đòi hỏi, xuất phát từ ý nguyện của dân chúng. Thực tế đã và đang đòi hỏi đổi mới xã hội nói chung và đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng nói riêng là nhiệm vụ cần kíp, đáp ứng yêu cầu khách quan hiện nay.
Tập trung dân chủ là nguyên tắc chính trị của Đảng
Để đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, chúng ta cần bắt đầu từ nhiệm vụ nào đầu tiên?
Thực tiễn chỉ ra rằng, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng tức là đổi mới về phương pháp, về cách thức, mà bắt đầu từ tư duy, từ quan điểm. Đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng chính là hạt nhân, là cốt lõi của câu chuyện đổi mới toàn diện Đảng ta nói chung. Đổi mới phải dựa trên nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy sức mạnh tập thể và ý chí, nguyện vọng của nhân dân. Đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo cầm quyền của Đảng bắt đầu từ chính tổ chức, bộ máy và con người, cán bộ, đảng viên trong toàn Đảng, để làm cho Đảng thực hiện tốt nhất sứ mệnh lịch sử vẻ vang mà nhân dân giao phó cho Đảng. Như thế, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng nằm trong nội dung xây dựng, chỉnh đốn Đảng, làm cho Đảng mạnh lên. Nói như đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “Đảng phải trong sạch, vững mạnh để xứng đáng với sự tin cậy của nhân dân”.
Vấn đề tập trung dân chủ luôn được coi là nguyên tắc chính trị của Đảng, thế nhưng thời gian qua vẫn còn nhiều tổ chức Đảng vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, thưa giáo sư?
Điểm cơ bản của đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng lúc này là phải chú ý giải quyết những vấn đề cấp bách cả lâu dài lẫn trước mắt là phải làm cho dân chủ trong Đảng tốt hơn nữa. Các cấp ủy Đảng phải thực hành dân chủ rộng rãi, mà trước hết trong Đảng, để tạo động lực thúc đẩy quá trình dân chủ hóa xã hội, xây dựng nền dân chủ xã hội của Việt Nam. Thực hành dân chủ trong Đảng gắn liền với nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng. Đồng thời, phải siết chặt kỷ cương trong Đảng, giám sát kỷ luật của Đảng bằng minh bạch, dân chủ, thẳng thắn trong sinh hoạt Đảng, không bao che, dung túng với những sai sót dẫn đến sai phạm trong đảng viên và tổ chức Đảng.
