Hơn 10 năm, kể từ lúc DJ (disc joker - người điều khiển âm thanh) có mặt ở Việt Nam, ngoài những đêm ngẫu hứng ở bar, vũ trường, chỉ ít ỏi vài cái tên DJ thỉnh thoảng được nhắc đến như Hoàng Anh, Bo, Warlike… trong làng âm nhạc.
- Niềm đam mê xa lạ
Không có nhiều lò đào tạo DJ bài bản (Cao đẳng Phát thanh truyền hình 2; Đại học Hoa Sen mới mở năm 2008 khoa đào tạo kỹ sư âm thanh, trong đó chủ yếu là DJ cùng một vài studio của các đại gia âm thanh), nhưng cả ba nơi đó không đủ sức thu hút người trẻ đam mê DJ đến học. Lý do: Đắt tiền, học phí trên 10 triệu đồng cho một khóa ngắn hạn thì mới có thể hành nghề. Giáo trình không có chuẩn của chuyên nghiệp quốc tế, lại cũ kỹ trên những dàn máy móc xưa cũ, nên nhiều khi khóa học chỉ vỏn vẹn vài buổi thực hành ngắn ngủi, còn lại là… chi chít lý thuyết!
Phần lớn các DJ trẻ đang sống và làm việc ở các bar, vũ trường, các show diễn âm nhạc hiện tại đều “săn” sư phụ để truyền nghề cho mình. Bo, nữ DJ duy nhất của Việt Nam cũng thế, theo chân Phát P (Phát P là một trong những người đầu tiên mang DJ vào Việt Nam. Cùng với Phát P, thế hệ đầu của DJ Việt như Long tóc dài, Chương DJ phần lớn là những Việt kiều) và một vài đàn anh khác tầm sư học đạo, ra nghề rồi đi làm. Hoàng Anh thì may mắn hơn, “săn” được thầy ngoại, hay như S. (làm tại bar Suối Reo) và H. (đang chơi tại một bar lớn ở Đà Nẵng) thì “săn” thầy tại một studio mà sau này cả hai quay trở lại làm thầy đào tạo cho lứa DJ sau.
Mỗi ông thầy, dè dặt nhận từng học trò, thích thì dạy hết ngón nghề của mình, vừa thì dạy đủ để học trò chơi ở mức cát sê vừa phải. Người học tùy thầy mà chăm chỉ, mày mò tự học và buộc phải “cắn răng” bỏ từ 1.200 đến 1.800 USD cho bộ DJ gồm 2 turntable (bàn xoay), từ 1.200 đến 1.600 USD cho một mixer (bàn trộn), 1.300 USD cho 1 cặp CD, từ 3.000 đến 4.000 USD cho một bộ sound effect. Rồi laptop, headphone, đĩa nhựa vinyl0. Mua từng thứ một và học chậm từng chút một. Đó là lý do tại sao đã hơn 10 năm, khi hip hop, rap, các trào lưu thời trang – với nghĩ suy về một trào lưu thú vị, cá tính – “tung hoành” cuộc sống giới trẻ, thì DJ vẫn chỉ là một niềm đam mê xa lạ và đắt đỏ. Ngoài chơi ở bar, vũ trường, thêm hương vị cho show diễn sôi động của các ca sĩ, các tour diễn, DJ còn có thể “bành trướng thế lực” ở đài phát thanh, kênh TV, studio, kỹ sư âm thanh…
- Hiếm hoi nhân lực
DJ Việt là những gã nhàn rỗi, thức dậy từ 2g chiều, 3, 4g sáng mới ngủ và mỗi đêm chỉ chơi chừng 2g đồng hồ tại bar, bình thường mỗi tháng bỏ túi 1.500 USD (như DJ như Bo, Hoàng Anh cát sê thường trên 2.500 USD/tháng, chưa kể những show di động phát sinh khác). Họ ít di chuyển xa, chủ yếu hoạt động ở các thành phố lớn: TPHCM, Đà Nẵng, Nha Trang, Hà Nội, Hải Phòng. Được trả lương cao đến thế vì hiện nay, để “săn” được một DJ chuyên nghiệp, điệu nghệ là quá khó. Nâng cấp máy móc với toàn phần lớn hàng hóa đặt từ nước ngoài luôn là một vấn đề “nặng nề” với các DJ. Ngoài ra, họ còn phải liên tục download nhạc để làm tư liệu tham khảo và mua làm tài sản cho riêng mình.
Cũng cần phải nói, sống bằng nghề thính giác này không phải dễ, không ai bảo vệ đôi tai và đôi tay bằng chính bản thân họ. Đã có nhiều DJ, đi không hết đam mê, chịu không nổi khói thuốc, tiếng ồn, những cuộc chơi phù phiếm tại vũ trường đã bỏ nghề ngàn đô, tìm một con đường khác. DJ – nghề mà người ta vẫn gọi nhau vui rằng “nghề không mặt trời”: Nửa đêm chỉnh nhạc, nửa đêm săn những bản nhạc về làm gia tài cho chính mình, nửa đêm thức giấc nói với nhau về nghề DJ và những ước mơ về một DJ Việt tươi sáng trong tương lai, liệu có hiện thực?.
Ở Việt Nam, việc DJ đứng ra tổ chức các buổi biểu diễn thường khó xin giấy phép. Live show đáng kể nhất là năm 2003 ở vũ trường Space Ship với sự có mặt của gần 3.000 người, nhưng đã 5 năm, chẳng mấy ai còn nhớ. Còn Tìm kiếm tài năng DJ mà Heineken tổ chức hàng năm chỉ đơn thuần là cuộc thi để các DJ thi thố, không có những ngẫu hứng, tương tác với người “ngoại đạo”. Sắp tới đây, sẽ có một vài sự kiện khác liên quan đến DJ khởi động.
PHAN ANH
