Ngày 5-8-2003, UBND TPHCM ra quyết định xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố cho Đình Xuân Hòa (Quyết định số 137/2003/QĐ-UB), có quy định rõ các khu vực bảo vệ. Khu vực bảo vệ I, gồm di tích và vùng được xác định là yếu tố gốc cấu thành di tích, phải được bảo vệ nguyên trạng (khu vực bất khả xâm phạm), có diện tích 645,9m2. Khu vực bảo vệ II, tính từ bờ tường khuôn viên đình ra 10m, diện tích 2181,2m2, là vùng bao quanh khu vực bảo vệ I của di tích. Khu vực này có thể xây dựng những công trình phục vụ cho việc phát huy giá trị di tích nhưng không làm ảnh hưởng tới kiến trúc, cảnh quan thiên nhiên và môi trường – sinh thái của di tích.
Theo tài liệu, ngày 28-2-1899, Đình Xuân Hòa (nay ở số 129 đường Lý Chính Thắng, phường 7 quận 3) được chính quyền thời bấy giờ chính thức giao 2,6ha (26.000m2). Khi UBND TP công nhận Đình Xuân Hòa là di tích cấp thành phố thì diện tích khu vực bảo vệ II đã bị cư dân chiếm dụng gần hết.
Đã thế, ngày 4-5-2006, Phòng Văn hóa – Thông tin – Thể thao quận 3 có công văn gửi UBND quận 3 xin chủ trương xây dựng tường rào tại di tích Đình Xuân Hòa. Theo công văn này, việc xây tường rào là “…không cắt xén mà chỉ tháo dỡ phần vách tạp để thông thoáng hẻm… phần diện tích này mất đi khoảng 0,7m2 so với bản vẽ hiện trạng khoanh vùng bảo vệ”… Ngày 11-5-2006, UBND quận 3 đã ra văn bản chấp thuận việc xây dựng tường rào, giao Công ty Dịch vụ công ích quận 3 thực hiện.
Theo trình bày của ông Nguyễn Văn Châu, Trưởng ban Quý tế Đình Xuân Hòa, Phòng VH-TT-TT quận 3 có tổ chức đoàn đến khảo sát, đo đạc tại đình. Qua đánh dấu của đoàn đo đạc xây dựng tường rào thì khu vực bảo vệ I của di tích sẽ mất đi 7m2 chứ không phải 0,7m2 như công văn 20/CV-VHTTTT ngày 4-5-2006 của Phòng VH-TT-TT quận 3 đã ghi.
Bức tường hiện hữu của Đình Xuân Hòa (Khu vực bảo vệ I) có một đoạn được dựng tạm bằng gỗ tạp,… UBND quận 3 cho phép xây dựng tường rào thay cho đoạn vách gỗ tạp là việc nên làm. Song, khi thực hiện phải tôn trọng và giữ đúng diện tích, ranh giới theo bản đồ hiện trạng vị trí khoanh vùng bảo vệ di tích lịch sử – văn hóa đã được thành phố duyệt. Tại Khoản 2, Điều 32, Luật Di sản văn hóa, hiệu lực từ ngày 1-1-2002, quy định việc xây dựng các công trình ở khu vực bảo vệ II thôi cũng phải có sự đồng ý của UBND TPHCM, huống hồ đây lại là khu vực bảo vệ I. Quy định này cũng đã được ghi rõ trong Biên bản về việc khoanh vùng bảo vệ di tích lịch sử – văn hóa Đình Xuân Hòa, lập ngày 18-6-2003, trong đó ngoài chữ ký của đại diện UBND TP, Sở VH-TT, Sở Địa chính TP… còn có chữ ký của đại diện UBND quận 3 và Phòng VH-TT-TT quận 3.
Như vậy, khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của UBND TP thì việc UBND quận 3 cho phép xây tường rào Đình Xuân Hòa theo vị trí Phòng VH-TT-TT quận 3 đề nghị, dù xây ở vị trí nào, cũng là điều không được phép, huống hồ gì việc xây dựng này lại lấn chiếm phần đất đến 7m2.
ĐOAN CHƯƠNG
