Đề xuất loạt giải pháp gỡ khó thị trường lúa gạo

Giá nhích lên nhưng vẫn khó khăn

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong tháng 2-2025, khối lượng gạo xuất khẩu ước đạt 560.000 tấn, trị giá 288,2 triệu USD.

Tính chung hai tháng đầu năm, tổng xuất khẩu đạt 1,1 triệu tấn, trị giá 613 triệu USD, tăng 5,9% về khối lượng nhưng giảm 13,6% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024.

Từ cuối năm 2024, giá gạo bắt đầu điều chỉnh giảm mạnh. Đầu năm 2025, xuất khẩu có dấu hiệu chững lại, giá gạo tiếp tục lao dốc do nguồn cung toàn cầu tăng mạnh trong khi nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường lớn như Philippines, Indonesia suy giảm. Các nước này đã tích trữ đủ gạo từ năm 2024 và đang chờ giá giảm thêm trước khi tái nhập khẩu.

Philippines vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm 38,6% tổng lượng gạo xuất khẩu. Tiếp theo là Bờ Biển Ngà (15,9%) và Ghana (12,3%).

Tuy nhiên, xuất khẩu sang Philippines giảm 35,5% so với cùng kỳ năm trước, trong khi xuất khẩu sang Bờ Biển Ngà tăng 8,6 lần và Ghana tăng 4,1 lần. Đặc biệt, thị trường Thổ Nhĩ Kỳ ghi nhận mức tăng kỷ lục 600,7 lần; trong khi xuất khẩu sang Campuchia giảm 39,3%.

Các chuyên gia nhận định, nguyên nhân chính khiến giá gạo xuất khẩu giảm là do cung vượt cầu. Sau hai năm kiểm soát chặt chẽ, Ấn Độ đã nới lỏng lệnh hạn chế xuất khẩu gạo, khiến nguồn cung toàn cầu gia tăng, tạo áp lực cạnh tranh lớn đối với các nước xuất khẩu như Việt Nam, Thái Lan, Pakistan.

Chuỗi sản xuất, thu mua, chế biến và xuất khẩu gạo của Việt Nam chưa thực sự bền vững, khiến doanh nghiệp và nông dân dễ bị ảnh hưởng khi thị trường biến động.

Bước sang tháng 3, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đã nhích nhẹ nhưng thị trường vẫn còn khá bấp bênh, nhất là về giá bán, báo hiệu một năm có thể khó khăn với ngành sản xuất lúa gạo.

Xử lý những trường hợp trục lợi, ép giá

Trước tình hình trên, ông Ngô Công Thức, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, đề xuất Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương hỗ trợ thu hút các tập đoàn, doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất và tiêu thụ nông nghiệp, hình thành chuỗi sản xuất ổn định. Đồng thời, cần có chính sách ưu đãi mạnh hơn để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, giúp ký kết hợp đồng xuất khẩu dài hạn với đối tác nước ngoài.

Về phía Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), Phó Chủ tịch Đỗ Hà Nam kiến nghị, Ngân hàng Nhà nước tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận vốn vay với lãi suất ưu đãi, giúp nâng hạn mức tín dụng và kéo dài thời gian cho vay để doanh nghiệp có thể trữ hàng, tránh tình trạng bán tháo khi giá giảm.

VFA đề nghị Bộ Công thương ban hành quy định giá sàn đối với gạo xuất khẩu theo Nghị định 107/2018/NĐ-CP, với mức đề xuất là 500 USD/tấn (giá FOB). Đồng thời, tăng cường kiểm tra hoạt động của các doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt là những đơn vị chỉ mua đi bán lại mà không tham gia chế biến, sản xuất.

Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, bộ sẽ tiếp tục đàm phán mở rộng thị trường mới và điều chỉnh cơ cấu sản phẩm xuất khẩu theo hướng tập trung vào gạo chất lượng cao.

Bộ cũng đang nghiên cứu phương án kích hoạt giá sàn xuất khẩu, bên cạnh triển khai Nghị định 01/2025/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 107/2018/NĐ-CP về kinh doanh xuất khẩu gạo.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy yêu cầu các bộ, ngành liên quan theo dõi sát diễn biến thị trường, đẩy mạnh xúc tiến thương mại và hỗ trợ doanh nghiệp tập trung xuất khẩu vào các thời điểm sản lượng lớn.

Bộ trưởng cũng đề nghị các cơ quan liên quan tạo điều kiện hoàn thuế sớm cho doanh nghiệp xuất khẩu, giãn hạn mức tín dụng và triển khai các gói hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp có năng lực để dự trữ gạo trong giai đoạn giá thấp.

Về phía các địa phương, Bộ trưởng đề nghị tập trung đảm bảo sản xuất theo kế hoạch, đặc biệt trong các giai đoạn thu hoạch chính vụ. Đồng thời, mở rộng phạm vi thực hiện Đề án “Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long”. Bộ cũng sẽ phối hợp các cơ quan chức năng kiểm tra, xử lý các trường hợp đầu cơ, ép giá, trục lợi từ thị trường gạo.