Báo cáo “Đánh giá tác động kinh tế của dự thảo thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường” của CIEM nhận diện các tác động kinh tế dựa trên cấu trúc nền kinh tế Việt Nam thông qua bảng cập nhật năm 2022 và các dữ liệu chính thống liên quan sẵn có.
Kết quả tính toán cho thấy khi áp thuế TTĐB 10% đối với nước giải khát có đường sẽ khiến quy mô sản xuất của các doanh nghiệp nước giải khát bị co hẹp; giá trị tăng thêm và giá trị sản xuất của nhóm ngành nước giải khát đều giảm (ước tính khoảng hơn 5.600 tỷ đồng).
Việc áp thuế TTĐB này không chỉ tác động tới ngành nước giải khát mà còn tác động tới 24 ngành khác trong quan hệ liên ngành. Tổng giá trị tăng thêm của nền kinh tế giảm khoảng 0,6%, tương đương hơn 55.000 tỷ đồng, kéo theo sự sụt giảm về GDP ở mức gần 0,45%.
Nhóm nghiên cứu của CIEM đề xuất cơ quan soạn thảo cần tổ chức tham vấn rộng rãi đối với các đối tượng chịu tác động bởi chính sách; giải trình rõ ràng, minh bạch, công khai đối với các ý kiến góp ý. Việc ban hành mới hay sửa đổi, bổ sung các quy định, chính sách cần thực hiện đánh giá tác động toàn diện, thực chất, dựa trên cơ sở khoa học và minh chứng thuyết phục.
Đối với hiệp hội doanh nghiệp, CIEM đề xuất Hiệp hội Bia - rượu - nước giải khát Việt Nam cần chủ động cập nhật, phối hợp cung cấp thông tin, cơ sở khoa học tới cơ quan soạn thảo và các bên liên quan trong quá trình lấy ý kiến cho dự thảo luật. Các hiệp hội cần hợp tác, kịp thời thể hiện quan điểm chính sách; phản ánh các vấn đề, vướng mắc, khó khăn.
Phát biểu tham luận, bà Trần Thị Nhị Hà, Phó trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội cho rằng, việc áp thuế cần hướng tới điều tiết hành vi của người tiêu dùng hơn là tăng thu ngân sách. Do đó cần có các bằng chứng khoa học xác thực hơn nữa về tác động của nước giải khát có đường tới tình trạng thừa cân, béo phì để làm căn cứ đánh thuế.
Theo bà Trần Thị Nhị Hà, việc áp thuế nước giải khát có đường thực chất là điều chỉnh lượng đường đưa vào cơ thể cho hợp lý chứ không làm giảm thừa cân béo phì. Do đó cần bổ sung thêm đánh giá tác động tới sức khỏe, bởi đây là vấn đề rất được quan tâm nhưng dự thảo lại thiếu đánh giá về y tế.
Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam cho rằng, để điều chỉnh hành vi người tiêu dùng, tăng thuế TTĐB chỉ là một phần, còn lại phải có các biện pháp khác quan trọng để định hướng hành vi, thay đổi tiêu dùng. Do đó, khi đưa ra một chính sách thuế cần phải cân nhắc tính khả thi của chính sách khi đi vào thực tiễn.
