Công văn của Bộ Tài chính gửi các bộ ngành, hiệp hội và doanh nghiệp do Thứ trưởng Vũ Thị Mai ký, cho biết dự thảo “Chiến lược phát triển hải quan giai đoạn 2021-2030” đặt ra mục tiêu xây dựng hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại, ngang tầm hải quan các nước phát triển trên thế giới, dẫn đầu trong thực hiện chính phủ số với mô hình “hải quan thông minh”…
Điểm nổi bật của dự thảo “Chiến lược phát triển hải quan giai đoạn 2021-2030” là đề xuất xây dựng tổ chức bộ máy hải quan thành 3 cấp gồm: cấp tổng cục, cấp vùng và cấp chi cục (sẽ bỏ hải quan cấp tỉnh, thành phố) theo hướng tinh gọn, giảm đầu mối trung gian, không chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, đảm bảo hoạt động hiệu lực, hiệu quả đáp ứng yêu cầu quản lý theo mô hình nghiệp vụ hải quan tập trung, thông minh.
“Tổ chức hoạt động của bộ máy theo hướng mỗi hải quan vùng chỉ có một địa điểm tiếp nhận, kiểm tra hồ sơ hải quan; việc kiểm tra thực tế, giám sát hàng hóa, theo dõi quản lý hoạt động gia công, sản xuất của doanh nghiệp do chi cục hải quan cửa khẩu hoặc chi cục hải quan quản lý địa bàn nơi doanh nghiệp có cơ sở sản xuất thực hiện”- dự thảo đề xuất.
Cùng với tinh giản đầu mối trung giản, hải quan Việt Nam sẽ ứng dụng mạnh mẽ các thành quả công nghệ mới như “Kết nối Internet vạn vật” (IoT), “Chuỗi khối” (Blockchain), “Trí tuệ nhân tạo” (AI), “Dữ liệu lớn” (Bigdata), “Phân tích thông minh” (BI), “Điện toán đám mây” (Cloud), “Di động” (Mobility) để phát triển “hải quan số”.
Theo mô hình “hải quan thông minh”, mọi thủ tục hải quan sẽ được thực hiện hoàn toàn trên môi trường số (không giấy tờ), mọi lúc - mọi nơi - mọi phương tiện. Quản lý tự động các hoạt động nghiệp vụ hải quan trên môi trường số trong toàn bộ quá trình thực hiện thủ tục hải quan cả trước – trong và sau thông quan, đảm bảo quản lý xuyên suốt từ khâu đầu đến khâu cuối đối với hàng hóa xuất - nhập khẩu, quá cảnh, phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh.
Tổng cục Hải quan sẽ triển khai mô hình “thông quan tập trung” tại các địa điểm kiểm tra hồ sơ hải quan tập trung của hải quan vùng. Đồng thời, cũng triển khai mô hình địa điểm kiểm tra thực tế hàng hóa tập trung nhờ ứng dụng công nghệ, máy móc thiết bị hiện đại trong công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan.
Về giám sát, theo mô hình hải quan số, sẽ tự động phân tích, cảnh báo những giao dịch bất thường trong hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp; tự động cảnh báo đến các địa chỉ cụ thể về lô hàng tình nghi và chỉ dẫn chi tiết biện pháp kiểm soát hải quan.
Áp dụng mô hình kiểm tra sau thông quan tập trung ở cấp tổng cục theo hướng tự động xác định đối tượng cần kiểm tra sau thông quan trên cơ sở áp dụng mô hình tự động phân tích, đánh giá rủi ro, phân tích số liệu thống kê, các bài toán nghiệp vụ, các dấu hiệu khác thường trên hệ thống công nghệ thông tin của mô hình hải quan thông minh.
