Để trường chuyên thực sự là nơi bồi dưỡng nhân tài - Bài 3: Đầu tư mạnh hơn và cải tổ triệt để

Không tạo áp lực lên giáo viên, học sinh

Hệ thống trường chuyên của Việt Nam đã có từ lâu. Năm 1965, Khối chuyên Toán - Tin (A0) được thành lập, khởi đầu cho hệ thống trường chuyên cả nước. Các trường chuyên, với thương hiệu “đắt đỏ” của mình, vẫn là sức hút lớn của học sinh.

Tại Hà Nội, một cuộc khảo sát của nhóm cha mẹ đồng hành cùng con cái cho thấy, trừ phi những gia đình có tiền cho con học trường tư thục chất lượng cao hoặc trường quốc tế, còn lại mơ ước của học sinh, phụ huynh vẫn là vào học trường chuyên, lớp chọn công lập.

Nhưng sở dĩ trường chuyên một thời bị phê phán bởi phương châm đào tạo “gà nòi”, chuyên để đi thi thố quốc gia, quốc tế. Nếu duy trì phương châm đó, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay, dễ bị cho là lỗi thời. Giáo dục đang hướng tới mục tiêu toàn diện, đòi hỏi trường chuyên cũng phải đổi mới theo.

Học sinh Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa (TPHCM) trong giờ học rèn luyện thể chất. Ảnh: HOÀNG HÙNG

Bà Phạm Thị Ngân, Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Biên Hòa (Hà Nam) đưa ra một thông tin đáng chú ý, một số học sinh chưa thiết tha và nhiệt tình khi theo học các môn chuyên (Tiếng Nga, Lịch sử, Địa lý). Nhiều học sinh trúng tuyển Trường THPT chuyên Biên Hòa nhưng đã xin chuyển trường. Nhiều năm qua, năm nào trường cũng có học sinh trúng tuyển vào trường nhưng không nhập học và khi đang học vẫn có học sinh xin chuyển về các trường huyện. Một số học sinh chưa thiết tha và nhiệt tình khi được chọn vào các đội tuyển thi quốc gia. Hiện tượng này đúng như nhiều ý kiến lo ngại và đề xuất trường chuyên cần cải tổ.

Chị Trần Thùy Linh, cựu học sinh trường chuyên và tham gia giảng dạy môn chuyên ở Hà Nội, đồng thời cũng từng có cơ hội đến nhiều trường chuyên khác nhau trong phạm vi toàn quốc, cũng nêu quan điểm, cần thực hiện cải tổ hệ thống trường chuyên và trước hết nên giảm áp lực của các kỳ thi học sinh giỏi, vì sự ganh đua sẽ làm méo mó ý thức của cả giáo viên và học sinh. Tệ nhất là trường chuyên/lớp chọn ngày càng thương mại. Số học sinh vào chuyên bằng quan hệ không phải là hiếm. Hệ lụy là nhiều học sinh cố vào chuyên chỉ để có môi trường học tốt, cơ sở vật chất đàng hoàng, thầy cô giỏi, học phí rẻ, mà không phải vì đam mê một môn chuyên nào đó.

Ông Phạm Anh Tuấn, Phó Giám đốc Sở GD-ĐT Hà Nam, cũng thừa nhận, những bất cập hiện tại của trường chuyên cần được đổi mới để phù hợp với hiện tại. Do quá tập trung vào các kỳ thi quốc gia, quốc tế nên nhà trường, giáo viên tập trung quan tâm tới các học sinh trong đội tuyển, dễ “bỏ rơi” các học sinh còn lại. Áp lực của các kỳ thi học sinh giỏi lên học sinh, giáo viên quá lớn. Một số giáo viên môn chuyên chỉ dạy học đơn thuần mà chưa biết cách truyền cho học sinh cảm hứng, đam mê nghiên cứu môn học. Một số trường chuyên chưa quan tâm đúng mức tới các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, nên học sinh hạn chế các kỹ năng mềm.

Từ đó, ông Phạm Anh Tuấn đề xuất: “Trong tình hình mới, để trường chuyên phát triển đúng vai trò, sứ mệnh, cần khắc phục bệnh thành tích trong giáo dục, không tạo áp lực lên giáo viên, học sinh về thành tích các kỳ thi học sinh giỏi; tăng cường sự tham gia của trường chuyên trong các hoạt động chuyên môn của ngành giáo dục; quan tâm đúng mức tới các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, không được để xảy ra hiện tượng thiếu quan tâm học sinh không nằm trong đội tuyển”.

Đào tạo nhân tài thực thụ cho quốc gia

Ông Giang Nguyễn, Giám đốc The Ivy-League Vietnam, khẳng định, giáo dục năng khiếu và tài năng cũng là mô hình mà Singapore, châu Âu, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản đã và đang làm. Chúng ta không nên xóa hệ thống trường chuyên ở Việt Nam mà còn phải đầu tư mạnh hơn và cải tổ triệt để, nhưng cần bỏ ngay việc đặt nặng thành tích huy chương quốc gia, quốc tế lên hàng đầu, thay vào đó cần thiết kế mô hình trường chuyên theo hướng đào tạo nhân tài thực thụ cho quốc gia.

Song song đó, cần cải tổ ngay khâu tuyển sinh vào trường chuyên, không nên để tình trạng học sinh luyện thi chuyên mới đỗ chuyên. Khi đã vào trường, môn chuyên phải thực sự giỏi, các em phải học làm nghiên cứu khoa học về chuyên ngành của mình. Thầy cô ngoài việc dạy lý thuyết trên lớp thì nên giao đề tài, viết tiểu luận, đi sâu nghiên cứu theo từng chuyên đề, khuyến khích các em làm nghiên cứu độc lập.

Khá nhiều ý kiến đồng tình nên cắt bớt môn chuyên; không nên môn gì cũng là môn chuyên mà tập trung nguồn lực đào tạo các nhân tài về một số lĩnh vực toán và khoa học. Trong điều kiện hiện nay, chỉ nên tập trung nguồn lực đào tạo các ngành chuyên khoa học tự nhiên, vì đây là những môn góp phần quan trọng cho việc phát triển khoa học, kỹ thuật của đất nước. Nếu làm được như thế thì ngân sách đầu tư cho trường chuyên sẽ hiệu quả hơn rất nhiều. Học sinh tài năng sẽ được phát huy xứng đáng.

Theo tìm hiểu của phóng viên SGGP, không phải đơn giản mà khi sửa đổi Luật Giáo dục, một số ý kiến đã không đồng tình luật định vấn đề trường chuyên. Tuy nhiên, đến nay, về pháp lý, trường chuyên đã được thừa nhận và ghi trong Luật Giáo dục 2019. Nhưng, để phát triển theo đúng tinh thần đổi mới giáo dục toàn diện, ngành giáo dục cần có giải pháp để đưa các trường chuyên đi trước một bước, tạo ra lực hấp dẫn, thúc đẩy giáo dục chung của cả nước.

Trường chuyên không phải là mảnh đất đặc biệt, chỉ để dành thụ hưởng lợi ích cho một tầng lớp đặc biệt nào trong xã hội. Trường chuyên phải chú trọng giáo dục toàn diện; không đồng nhất trường chuyên với việc chỉ đào luyện học sinh đáp ứng yêu cầu thi thố, giành các giải thưởng…

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Phan Thanh Bình, trường chuyên cần đi vào mục tiêu giáo dục toàn diện, để thực sự các thế hệ học sinh trường chuyên là những cá nhân đóng góp xuất sắc cho đất nước. Cần gắn với xu hướng giáo dục hiện nay là đào tạo con người toàn diện, có kỹ năng mềm tốt, tức là có EQ cao, chứ không chỉ chăm chăm phát triển năng lực IQ.