Từ nhiều cuộc tranh luận trên các diễn đàn thanh niên và các ý kiến bên lề đại hội, có thể thấy điều trăn trở rất lớn của các đại biểu và cả những người quan tâm đến thế hệ trẻ hiện nay là làm thế nào để phát huy được vai trò của giới trẻ trong bối cảnh hội nhập quốc tế, khi mà cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, khởi nghiệp sáng tạo đang là một xu thế lớn trên toàn thế giới.
Việt Nam hiện có hơn 23,6 triệu thanh niên trong độ tuổi từ 16 - 30, chiếm 25,2% dân số cả nước. Đây là lực lượng sung mãn về thể lực, giàu khát vọng, hoài bão, có khả năng tiếp thu nhanh nhạy những thành tựu khoa học công nghệ, kỹ thuật và quản lý hiện đại trên thế giới và rất năng động sáng tạo. Với những ưu thế này, không ai khác ngoài lực lượng thanh niên sẽ đóng vai trò xung kích trong quá trình hội nhập, như đã từng thực hiện sứ mệnh xung kích đi đầu trong nhiều giai đoạn lịch sử khó khăn của đất nước. Nhất là khi thanh niên Việt Nam đang được Đảng, Nhà nước đặt niềm tin, giao trọng trách to lớn là “sẽ trở thành rường cột, chủ nhân xứng đáng của đất nước”, như lời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định trong phát biểu chỉ đạo Đại hội.
Có lẽ chưa bao giờ thanh niên Việt Nam có điều kiện, cơ hội học tập, tiếp cận với khoa học công nghệ tốt như hiện nay. Theo Bộ GD-ĐT, hiện có khoảng hơn 1,76 triệu sinh viên đại học, cao đẳng được đào tạo trong nước, 130.000 công dân Việt Nam đang học tập tại nước ngoài, trong đó số đi học bằng ngân sách nhà nước là hơn 5.500 người. Điều đó chứng tỏ tỷ lệ thanh niên được đào tạo chuyên môn đã tăng rất cao so với những thập kỷ trước. Hiện số lượng thanh niên Việt Nam học tập, lao động ở nước ngoài vẫn đang tiếp tục tăng nhanh. Lao động trẻ trong khu vực công nghiệp và dịch vụ, làm việc trong các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài cũng ngày càng tăng. Thế nhưng, vẫn không khó nhận thấy một điều đáng lo ngại là, so với mặt bằng chung của khu vực và thế giới, thanh niên Việt Nam có trình độ học vấn, chuyên môn nghiệp vụ, ngoại ngữ, kiến thức kinh tế, quản lý, kiến thức pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật chưa cao. Bên cạnh đó, sức khỏe và thể chất của thanh niên Việt Nam còn thấp. Chưa kể, một bộ phận không nhỏ trong thanh niên còn thiếu ý thức rèn luyện để trở thành người có ích cho xã hội.
Nhìn thấy những nhược điểm để khắc phục là cách tốt nhất để giới trẻ hôm nay phát huy vai trò của mình trong quá trình hội nhập. Theo anh Lê Quốc Phong, Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn khóa X, để hội nhập, các thanh niên phải hội đủ các yếu tố chủ quan và khách quan. Về yếu tố chủ quan, trước hết thanh niên phải trang bị chìa khóa để hội nhập là ngoại ngữ, tin học. Về vấn đề này, Trung ương Đoàn đã có “Đề án nâng cao năng lực tiếng Anh cho thanh thiếu nhi” - một đề án trọng điểm của nhiệm kỳ 2017-2022 với mục tiêu nâng cao nhận thức, hành động, tạo môi trường rèn luyện, năng lực giao tiếp, sử dụng tiếng Anh của thanh thiếu niên.
Để thực hiện đề án, Trung ương Đoàn dự kiến tổ chức đội hình thanh niên tình nguyện chuyên về dạy, bồi dưỡng tiếng Anh trong chiến dịch Mùa hè xanh; hướng dẫn viên miễn phí cho du khách nước ngoài tại các điểm du lịch nổi tiếng; xây dựng và phát huy các CLB tiếng Anh; tổ chức các hoạt động cấp toàn quốc nâng cao năng lực sử dụng tiếng Anh; phối hợp với các tổ chức tình nguyện quốc tế mời giảng viên, tình nguyện viên nước ngoài đến tham gia khóa bồi dưỡng tiếng Anh cho thanh thiếu nhi…
Bên cạnh ngoại ngữ, thanh niên phải có trình độ chuyên môn sâu trong ngành nghề mình đã chọn, điều này đặc biệt quan trọng vì chỉ có giỏi chuyên môn mới tự tin trước sự phát triển của khoa học kỹ thuật, của hội nhập kinh tế thế giới với tính kỷ luật và cường độ lao động cao. Cùng với đó, thanh niên cần am hiểu về truyền thống văn hóa, lịch sử dân tộc, có bản lĩnh vững vàng để không bị lôi kéo bởi những thế lực xấu hay những lợi ích trước mắt và đi ngược lại lợi ích chung của đất nước. Về vấn đề này, Trung ương Đoàn cũng đã có 3 chương trình lớn trong nhiệm kỳ tới, đó là “Đồng hành với thanh niên trong học tập”; “Đồng hành với thanh niên trong khởi nghiệp, lập nghiệp” và “Đồng hành với thanh niên trong rèn luyện, phát triển kỹ năng trong cuộc sống, nâng cao thể chất và đời sống văn hóa tinh thần”.
Và không phải ngẫu nhiên, trong chương trình làm việc tại Hoa Kỳ, Bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Thiện Nhân đã có cuộc gặp gỡ với 26 trí thức trẻ người Việt là cựu sinh viên các trường đại học tại Hoa Kỳ. Người đứng đầu của thành phố vừa được Quốc hội thông qua cơ chế đặc thù để phát triển mong muốn tận dụng được trí tuệ, tâm huyết, tinh thần sẵn sàng cống hiến của những người trẻ. Với ý thức tự vươn lên, cộng với sự đồng hành của tổ chức Đoàn, sự tin tưởng, tạo điều kiện của các cấp lãnh đạo Đảng và Nhà nước thì dù ở trong nước, hay ở nước ngoài, những người trẻ cũng sẽ luôn thể hiện được vai trò xung kích trong quá trình hội nhập của đất nước.
