Ngày 6-7, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình đã chủ trì hội nghị trực tuyến toàn quốc với các bộ ngành, địa phương về triển khai các nhiệm vụ, giải pháp nhằm tăng cường quản lý Nhà nước đối với hoạt động khai thác, kinh doanh cát sỏi.
"Cát tặc" là vấn đề nhức nhối mà cử tri, nhân dân rất bức xúc trong thời gian qua và được nhiều lần đưa ra diễn đàn Quốc hội.
Quang cảnh hội nghị trực tuyến. Ảnh: VGP Các cơ quan có thẩm quyền đã cấp hơn 500 giấy phép bến bãi kinh doanh, tập kết, trung chuyển cát, hàng trăm bến bãi hoạt động tự phát.
Vừa qua, Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt các bộ ngành, địa phương tăng cường quản lý hoạt động khai thác cát, sỏi. Đồng thời tăng cường các biện pháp phòng ngừa, kiên quyết xử lý các trường hợp vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác cát, sỏi.
Trong 3 tháng đầu năm 2017, lực lượng công an đã xử lý 2.128 vụ (bằng 48% số vụ cả năm 2016), xử lý 749 đối tượng vi phạm, tịch thu 26 tàu thuyền hút cát, xử phạt 13,1 tỷ đồng (bằng 31% cả năm 2016).
Bộ GT-VT cũng đã yêu cầu tạm dừng hoạt động đối với hầu hết các dự án nạo vét, khơi thông luồng hàng hải, luồng đường thủy nội địa tận thu sản phẩm cát để bổ sung, hoàn thiện thủ tục theo quy định của pháp luật. Tình hình khai thác cát, sỏi trái phép đã giảm đi, một số địa bàn trọng điểm đã được kiểm soát.
Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương cho biết, sau một năm thực hiện kế hoạch 102 của Bộ Công an, công an các cấp đã tiến hành phối hợp tuần tra kiểm soát 8.120 lượt, phát hiện và bắt giữ xử lý 4.374 vụ với 2.917 đối tượng, số lượng phương tiện vi phạm bị thu giữ trên 1.000 phương tiện, thiết bị, thu giữ hơn 10.000 m3 cát các loại, hoàn nguyên hơn 3.600 m3. Tổng số tiền phạt nộp vào ngân sách hơn 41,7 tỷ đồng, lập hồ sơ khởi tố 2 vụ vi phạm quy định về khai thác tài nguyên.
Các địa phương đã từng bước đẩy lùi nạn khai thác, kinh doanh cát, sỏi trái phép. "Các trường hợp băng nhóm không còn hoạt động công khai, trắng trợn như trước", Thứ trưởng Lê Quý Vương nói.
Đáng chú ý, lãnh đạo Bộ Công an cho hay, những tồn tại, bất cập trong lĩnh vực này có dấu hiệu bảo kê, bao che của một số cán bộ thái hoá, biến chất trong cấp ủy, chính quyền từ xã đến cấp tỉnh và các cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực khoáng sản, kể cả cơ quan bảo vệ pháp luật.
Tuy nhiên, hiện nay nhiều đối tượng vẫn lén lút khai thác trên các tuyến sông. Việc khai thác cát, sỏi trái phép chuyển sang khai thác vào ban đêm, ngày lễ, ngày nghỉ.
Có những trường hợp “cát tặc” đã sử dụng bạo lực đe dọa, đối phó với các lực lượng chức năng, tranh giành địa bàn, phương tiện để khai thác trái phép.
“Với tình hình khai thác cát như hiện nay thì nguồn tài nguyên này ở nước ta sẽ sớm cạn kiệt và gây ra tình trạng sói mòn, sạt lở bờ sông, làm thay đổi dòng chảy tự nhiên, thất thoát tài nguyên, tác động xấu đến các công trình ven bờ, gây nguy hiểm đến tính mạng, tài sản của người dân sinh sống ở khu vực liền kề, mất an ninh trật tự, gây bức xúc trong nhân dân”, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình nêu rõ.
Ông Đỗ Xuân Đương - Phó Trưởng Ban dân nguyện của Quốc hội cho rằng, Chính phủ cần giao trách nhiệm cho các bộ ngành liên quan và địa phương tổng rà soát tất cả các mỏ hiện nay; nghiên cứu cơ chế thuế khai thác cát, khoáng sản, vì hiện nay “giá cát đang tăng cao, lợi ích từ việc này là rất lớn”.
Cần coi cát là loại vật liệu đặc biệt. Cứ như hiện nay thì đơn giản quá, múc cát lên là có tiền. Việc cấp phép khai thác cần cho địa phương, không để Cục Đường thủy, Bộ GT-VT cấp phép nạo vét luồng lạch.
Đối với tội phạm trong lĩnh vực này, ngành công an phải tăng cường khởi tố hình sự.
Các lực lượng chức năng TPHCM bắt giữ ghe khai thác cát trái phép trên sông Đồng Tranh (thuộc xã Tam Thôn Hiệp, huyện Cần Giờ, TPHCM)Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nhấn mạnh, trong thời gian tới, cần có giải pháp đảm bảo đủ nguồn cung cát, sỏi hoặc các vật liệu tương đương cát đáp ứng nhu cầu xây dựng, phát triển kinh tế của các địa phương. Đồng thời, đảm bảo bờ biển, bờ sông, lòng sông, không ảnh hưởng xấu đến môi trường, sức khỏe, tính mạng, đời sống của người dân.
Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho rằng, để làm được điều này thì cần hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến khai thác tài nguyên cát, sỏi ở các lòng sông, bờ sông, luồng, lạch... và các quy định về chế tài xử lý vi phạm.
Theo Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng, các bộ ngành, địa phương cần rà soát lại các quy hoạch, giấy phép về thăm dò, khai thác cát, sỏi. Nếu quy hoạch, giấy phép nào còn phù hợp thì tiếp tục thực hiện, nếu không còn phù hợp thì phải thay đổi quy hoạch hoặc rút giấy phép khai thác.
Bên cạnh đó phải gắn quy hoạch khai thác cát sỏi với đảm bảo chống sạt lở bờ sông, bờ biển; gắn với nhu cầu của thị trường, nhu cầu đầu tư xây dựng ở các địa phương.
Phó Thủ tướng giao Bộ Xây dựng đẩy mạnh nghiên cứu, sản xuất vật liệu xây dựng thay thế như tro xỉ than, cát mặn, cát nhân tạo từ đá... để đảm bảo nhu cầu xây dựng theo từng địa phương, khu vực.
