Vừa qua, báo chí đã rộ lên câu chuyện về xét duyệt giáo sư, phó giáo sư (GS, PGS) và nhận được sự quan tâm đặc biệt của dư luận. Nguồn cơn của câu chuyện là khi Hội đồng Chức danh GS nhà nước công bố danh sách 1.226 GS, PGS được xét duyệt năm 2017 - con số này cao kỷ lục trong suốt lịch sử 41 năm nhà nước tổ chức xét phong/công nhận đạt tiêu chuẩn phó GS, PGS.
Điều đáng nói, có ý kiến phản ánh một số ứng viên không đủ sách hoặc bài báo khoa học, không đủ thời gian giảng dạy, nghiên cứu khoa học; một số thành viên hội đồng có rất ít (thậm chí không có) công bố nghiên cứu khoa học…
Vì sự “bất thường” này mà dư luận đã rất bức xúc suốt thời gian qua. Đã có nhiều ý kiến chuyên gia bàn luận về vấn đề này và hiến kế giải pháp. Tựu trung là các ý kiến đề xuất đưa việc xét duyệt GS, PGS về cho các trường, Bộ GD-ĐT chỉ làm chức năng quản lý nhà nước trong công tác này.
Ông Vũ Hào Quang, Ủy viên Hội đồng Tư vấn khoa học - giáo dục và môi trường, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, phân tích rằng giao cho các trường xét duyệt GS, PGS sẽ sát thực tế hơn, vì hơn ai hết, hội đồng cơ sở mới hiểu rõ ứng viên của mình.
Hiện nay, việc xét duyệt GS, PGS đang có tình trạng nhiều người làm GS 2 lần, 3 lần, thậm chí 4 lần mới được; trong khi họ là những người rất giỏi chuyên môn, điểm nghiên cứu khoa học rất cao, các tiêu chuẩn phẩm chất đạo đức không có vi phạm gì.
Nguyên nhân là do cơ chế bỏ phiếu xét duyệt không ký tên hiện nay ở hội đồng liên ngành. Với cơ chế này, một số người có thể không thích ứng viên và gạch tên trong danh sách bầu một cách cảm tính.
Trước lùm xùm của việc xét duyệt GS, PGS, vừa qua Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu rà soát. Sau khi có chỉ đạo từ Chính phủ và Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ, Thường trực các Hội đồng Chức danh GS đã tổ chức rà soát hồ sơ ứng viên, trong đó tập trung các vấn đề dư luận đặt ra liên quan đến việc xét công nhận đạt tiêu chuẩn chức danh GS, PGS năm 2017.
Do thời gian Thủ tướng yêu cầu rà soát trùng với dịp nghỉ Tết Nguyên đán Mậu Tuất, nên Bộ GD-ĐT đã có văn bản xin lùi thời hạn gửi báo cáo kết quả rà soát hồ sơ ứng viên chức danh GS, PGS năm 2017 đến hết ngày 28-2-2018, để đảm bảo khách quan, công bằng, đúng quy trình trong rà soát.
Trong khi chờ một báo cáo chính thức của Bộ GD-ĐT với Chính phủ, nhiều ý kiến đề nghị bỏ Hội đồng liên ngành, chỉ để 2 cấp là Hội đồng cấp cơ sở và cấp nhà nước.
Ngoài ra, chỉ thông qua phiếu tín nhiệm quá bán (50%) bằng bỏ phiếu công khai, hoặc xét thật kỹ tiêu chuẩn cứng của các chức danh GS, PGS và công nhận, không cần bỏ phiếu, để tránh những tiêu cực trong quan hệ xã hội.
Mặt khác, để nâng cao chất lượng GS, PGS, nhiều ý kiến đề nghị nâng cao số điểm công trình khoa học lên 2,5 lần so với hiện nay và bắt buộc phải có ít nhất 2 bài báo quốc tế ISI, Scopus, hoặc các kỷ yếu hội thảo quốc tế có bài chất lượng tương đương.
Một số ý kiến cũng cho rằng, khi chuẩn bị đủ điều kiện, Bộ GD-ĐT cần chuyển nhiệm vụ phong chức danh GS, PGS về cho các trường có đủ điều kiện và tiêu chuẩn để xét, công nhận các chức danh này bằng cơ chế giám sát của Bộ GD-ĐT. Đặc biệt là chỉ công nhận GS, PGS với những người trực tiếp làm công tác giảng dạy.
Rõ ràng, GS, PGS là chức danh mà xã hội luôn dành sự kính trọng cho các trí thức của đất nước. Để không làm giảm sút niềm tin của xã hội, để không vàng - thau lẫn lộn trong giới GS, PGS, lần này Bộ GD-ĐT cần rà soát thực sự nghiêm túc theo yêu cầu của Thủ tướng.
Với những trường hợp không đủ tiêu chuẩn, Hội đồng Chức danh GS nhà nước cần kiên quyết không công nhận. Chủ tịch Hội đồng Chức danh GS ngành phải chịu trách nhiệm trước Chủ tịch Hội đồng Chức danh GS nhà nước về kết quả rà soát ứng viên... như yêu cầu mà Bộ trưởng Bộ GD-ĐT đã đưa ra. Chỉ có một cuộc rà soát nghiêm túc thì mới bảo vệ được uy tín của các GS, PGS, cũng như giữ được niềm tin của xã hội.
