Để bạn đọc hiểu rõ hơn và có cái nhìn đúng về thực phẩm chức năng, đặc biệt dưới góc độ dinh dưỡng, chúng tôi giới thiệu ý kiến của 2 chuyên gia dinh dưỡng là BS.CKII Đỗ Thị Ngọc Diệp, Giám đốc Trung tâm Dinh dưỡng TPHCM và BS Dương Thị Kim Loan, Trưởng khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Thống Nhất, TPHCM.
Ăn uống khoa học tự nhiên là tốt nhất
BS.CKII Đỗ Thị Ngọc Diệp:
Trước tiên, chúng ta cần hiểu rõ thực phẩm chức năng (TPCN)là gì? Chức năng của thực phẩm là bổ trợ sức khỏe. Ví dụ, chúng ta ăn cơm nghĩa là đang bổ sung vitamin B1 cần thiết cho cơ thể. Hay rau, cũng xem là thực phẩm chức năng. Thực phẩm là những thức ăn con người ăn vào để nuôi sống cơ thể, cải thiện sức khỏe như tôm, cá, rau củ… Đây được coi là khái niệm đơn giản nhất về thực phẩm. Riêng TPCN có khái niệm vô cùng phức tạp. Theo nhiều thông tin, TPCN là thực phẩm chỉ có khả năng giúp ngăn ngừa một số bệnh hoặc nâng cao sức khỏe. Đây chỉ là một định nghĩa rất chung về TPCN, chưa được chứng minh rõ ràng và còn rất mơ hồ. Muốn chứng minh TPCN được kinh doanh trên thị trường là có đầy đủ các dưỡng chất thì phải chứng minh nó có hiệu quả lâm sàng hay không? TPCN gồm có dạng hoạt chất ít và dạng hoạt chất nhiều. Có loại viên, loại bột, loại hòa tan với nước, hay dạng viên kẹo dẻo… Hiện nay, chưa có một chứng minh khoa học nào về TPCN là tốt hay không tốt. Và TPCN không phải là thuốc.
Ví dụ, chúng ta không thể đem một đứa trẻ ra bắt ăn cái này hay đứa trẻ kia không được ăn cái kia vì điều đó vi phạm y đức. Do đó, người ta chỉ nghiên cứu TPCN trên cơ thể động vật, nên đây cũng chính là những khó khăn cho người tiêu dùng. Bởi nó không có chứng cứ khoa học rõ ràng nên người tiêu dùng thường uống đủ thứ, tin theo những lời quảng cáo truyền miệng thái quá mà không biết loại TPCN đó có thực sự tốt không.
Ý kiến và lời khuyên về TPCN: TPCN được coi là xu hướng tiêu thụ thực phẩm phổ biến hiện nay trên thế giới, trên thị trường có rất nhiều sản phẩm TPCN, mỗi sản phẩm tác động khác nhau lên từng nhóm bộ phận của cơ thể. Một số loại TPCN chưa có hiệu quả rõ ràng. Do đó, người tiêu dùng muốn sử dụng TPCN cần lưu ý, nếu dùng những thực phẩm tự nhiên, có chế độ ăn uống, nghỉ ngơi sinh hoạt hợp lý và khoa học thì vẫn có một cơ thể khỏe mạnh, không cần thiết phải sử dụng thêm bất cứ thứ gì, kể cả thuốc bổ. Thông thường, chúng ta vẫn nghĩ uống thuốc bổ sẽ tốt cho cơ thể nhưng thực sự chưa hẳn tốt vì cái gì cũng có tác dụng phụ.
Do đó, mọi người chỉ cần điều chỉnh chế độ sinh hoạt, ăn uống khoa học tự nhiên là tốt nhất. Chỉ trong một số trường hợp, vì những lý do bất khả kháng như không thể tự vận động hay người lớn tuổi không thể có một chế độ dinh dưỡng tốt nên có những biểu hiện giảm sức khỏe thì những đối tượng này có thể xem xét sử dụng TPCN. Muốn sử dụng TPCN, cần phải được sự tư vấn của chuyên gia về sức khỏe thay vì chỉ nghe và tin những lời quảng cáo của những người kinh doanh hay các bác sĩ của công ty TPCN đó. TPCN không phải là thuốc nên không thể dùng TPCN thay thế thuốc chữa bệnh. Ngoài ra, phải cân nhắc thêm, nếu TPCN có hiệu quả thì người tiêu dùng phải sử dụng TPCN trong thời gian dài mới thấy được hiệu quả, trong lúc giá TPCN thường rất đắt.
Người tiêu dùng thường có tâm lý vọng ngoại, cả tin rằng hàng ngoại tốt hơn hàng nội. Người kinh doanh, sản xuất thường quảng cáo quá sự thật, có những chiêu thức PR khiến người tiêu dùng tin tưởng để chọn mua. Mỗi người có một cơ địa khác nhau, có người thiếu chất này, chất kia, nhưng cũng có người không thiếu gì cả. Nên việc bổ sung chất dinh dưỡng còn tùy thuộc từng người.
Người tiêu dùng nên tỉnh táo trong việc lựa chọn phù hợp điều kiện kinh tế của mình. Lưu ý, bác sĩ có thể hướng dẫn sử dụng TPCN nếu nó phù hợp thể trạng bệnh nhân. Riêng bản thân tôi thấy rằng TPCN có loại tốt, có loại không tốt, nhưng vấn đề là cơ thể có cần phải sử dụng TPCN hay không. Do đó, người tiêu dùng cần phải thực sự tỉnh táo. Bác sĩ muốn đưa ra lời khuyên cho bệnh nhân thì trước tiên phải khám và tư vấn bệnh nhân nên sử dụng TPCN hay không. Bệnh nhân có thể sử dụng đan xen với thuốc nhưng nếu đã gọi là TPCN thì nguồn của nó bắt buộc là phải tự nhiên.
Thiếu dữ liệu để tin tưởng hiệu quả của TPCN
Bs Dương Thị Kim Loan:
TPCN thường được kinh doanh theo hình thức bán hàng đa cấp. TPCN chưa được nghiên cứu lâm sàng trên cơ thể bệnh nhân. Do đó, đứng dưới góc độ chuyên môn dinh dưỡng, tôi thấy rằng TPCN thiếu dữ liệu để chúng ta tin tưởng hiệu quả của nó. Trong thực tế, quảng cáo thì nhiều nhưng chứng cứ khoa học thì hạn chế. Người này truyền miệng cho người kia, kiểu như sản phẩm được sản xuất ở những vùng đất tinh khiết, tuy nhiên, dữ liệu khoa học trên thực tế bệnh nhân để cho thấy có hiệu quả cũng như lợi ích thì không có con số cụ thể. Từ đó, theo tôi TPCN chưa đủ độ tin cậy cho người tiêu dùng.
Hơn nữa, TPCN có giá rất đắt, những người có điều kiện kinh tế có thể sử dụng nhưng những người khó khăn về kinh tế không đủ khả năng mua và sử dụng sản phẩm với giá cao như vậy, vì sử dụng TPCN phải trong thời gian dài. Những sản phẩm tự nhiên hỗ trợ dinh dưỡng và điều trị không có giá đắt như vậy. Thực phẩm tự nhiên lại có nghiên cứu thực tế về hiệu quả sử dụng cũng như lâm sàng. Còn về điều trị bệnh lý, có thuốc tây y hoặc đông y, cũng được nghiên cứu thực tế trên nhiều công đoạn và có giấy phép chứng nhận.
Do đó, người tiêu dùng muốn sử dụng TPCN, trước tiên nên nhờ sự tư vấn các chuyên gia hay bác sĩ chuyên khoa dinh dưỡng có uy tín để biết TPCN nào có thể sử dụng, sử dụng như thế nào là phù hợp, như vậy mới có kết quả tốt nhất. Cũng như ăn uống, vận động có khoa học là cách tốt nhất giúp chúng ta tăng sức đề kháng và phòng chống bệnh tật. Cái gì cũng có mặt lợi và hại, người tiêu dùng đừng quá chủ quan, tin tưởng tuyệt đối vào những lời giới thiệu, quảng cáo. TPCN có thể sử dụng kết hợp với thuốc nhưng phải theo hướng dẫn của bác sĩ.
Thủy Ngân - Thiên Trang ghi
>> Đừng nghĩ thực phẩm chức năng là “thần dược”
