Mới đây, sau khi tổ chức phiên họp chuyên đề nghe Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ báo cáo việc thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông (GDPT), Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội (gọi tắt là Ủy ban) đã đưa ra nhiều khuyến cáo về vấn đề này.
Có thể kiến nghị Quốc hội lùi thời điểm áp dụng
Theo đó, Ủy ban đánh giá cao sự quyết tâm của Chính phủ và của Bộ GD-ĐT trong việc triển khai thực hiện Nghị quyết 88 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK phổ thông, đồng thời ghi nhận nỗ lực của Bộ GD-ĐT trong việc khắc phục khó khăn để đẩy nhanh tiến độ triển khai xây dựng chương trình GDPT mới.
Tuy nhiên, Ủy ban rất quan ngại về lộ trình thực hiện và các điều kiện bảo đảm cho việc triển khai chương trình GDPT mới. “Việc triển khai thực hiện Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT đã bị chậm về tiến độ. Nếu theo đúng lộ trình, chương trình và sách giáo khoa mới sẽ được thực hiện từ năm học 2018-2019, thời gian còn lại chỉ khoảng 15 tháng, trong khi vẫn còn nhiều công đoạn phải thực hiện”, ông Phan Thanh Bình, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội nêu trong báo cáo sau khi kết thúc phiên họp chuyên đề.
Học sinh học chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ trải qua việc thi cử nhẹ nhàng hơn Ủy ban này cho rằng, áp lực thời gian có thể sẽ ảnh hưởng nhiều tới chất lượng của chương trình và SGK mới.
Ngoài ra, theo Ủy ban, từ sau khi có Nghị quyết của Quốc hội và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, các điều kiện để bảo đảm thực hiện chương trình GDPT mới chưa có nhiều chuyển biến. Sự vào cuộc, tham gia của địa phương, cơ sở trong công tác chuẩn bị đổi mới chương trình còn lúng túng, chưa rõ ràng.
Cùng với đó là quan ngại về việc xây dựng đội ngũ giáo viên giảng dạy phổ thông, bởi ngay trong việc giảng dạy đáp ứng yêu cầu của chương trình GDPT hiện hành cũng đã là một vấn đề cần quan tâm.
Vì vậy, để giám sát việc thực hiện Nghị quyết 88 của Quốc hội, Ủy ban đề nghị Bộ GD-ĐT có báo cáo vào kỳ họp thứ 4 của Quốc hội về việc triển khai nghị quyết này thời gian qua.
Ủy ban đề nghị Bộ GD-ĐT căn cứ vào thực tiễn thời gian còn lại cũng như khối lượng công việc cần thiết để triển khai chương trình và SGK mới để cân nhắc, có thể kiến nghị với Chính phủ trình Quốc hội điều chỉnh thời điểm bắt đầu thực hiện chương trình, SGK mới, nhằm bảo đảm chất lượng và tính khả thi.
Đặc biệt, Ủy ban cũng đề nghị Bộ GD-ĐT báo cáo về kinh phí (kinh phí thực hiện Đề án Xây dựng chương trình, SGK GDPT lần này cũng như kinh phí thực hiện các đề án khác liên quan đến việc đổi mới GDPT).
Ủy ban khẳng định, việc đổi mới GDPT nói chung, đổi mới chương trình, SGK nói riêng phải được thực hiện theo một lộ trình hợp lý trên cơ sở nghiên cứu, chuẩn bị kỹ lưỡng về cả lý luận và thực tiễn. Việc đổi mới chương trình phải đặt trong mối quan hệ tổng thể.
Vì vậy, Bộ GD-ĐT cần bám sát yêu cầu nghị quyết của Quốc hội, xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể lộ trình cho quá trình xây dựng, ban hành và triển khai chương trình, SGK.
Tích cực chuẩn bị các điều kiện về cơ sở vật chất và đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, cán bộ quản lý GDPT đáp ứng yêu cầu đổi mới. Việc xây dựng một chương trình tổng thể cần tính toán khoa học, thực tế để có sự ổn định, thể hiện một chiến lược phát triển GDPT dài hạn.
Cần hết sức thận trọng
Nhìn lại lịch sử đổi mới chương trình, SGK GDPT, Ủy ban đã nêu ra nhiều băn khoăn. Cụ thể, khi thực hiện Nghị quyết 40 năm 2000 của Quốc hội, chương trình GDPT chu kỳ trước được thực hiện từ năm học 2002-2003 ở lớp 1 và lớp 6. Đến năm học 2008-2009 thì bắt đầu triển khai đại trà ở tất cả các lớp học (chậm 2 năm so với yêu cầu của Nghị quyết).
Tuy nhiên, ngay trong báo cáo năm 2008 về kết quả đánh giá chương trình giáo dục và SGK phổ thông theo Nghị quyết 40, Bộ GD-ĐT đã lên kế hoạch nghiên cứu để xây dựng một chương trình GDPT mới để triển khai sau năm 2010, trong khi SGK lớp 12 lúc bấy giờ vẫn chưa được áp dụng đại trà.
Kinh phí để tổ chức nghiên cứu, xây dựng chương trình, SGK và chuẩn bị các điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ nhà giáo đồng bộ với chương trình theo Nghị quyết 40 cũng rất lớn...
Từ lịch sử đổi mới như vậy, Ủy ban đề nghị Bộ GD-ĐT hết sức thận trọng trong việc sửa đổi chương trình, SGK GDPT lần này; đồng thời, cần tính toán để kế thừa và sử dụng có hiệu quả kết quả thực hiện đổi mới chương trình, SGK chu kỳ trước (bao gồm cả chương trình, SGK, tài liệu tập huấn, tài liệu dạy học và cơ sở vật chất, trang thiết bị)...
Trong khi đó, về phía Bộ GD-ĐT, hiện nay Bộ GD-ĐT đang chuẩn bị các điều kiện cần thiết nhằm khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia biên soạn SGK theo chương trình mới.
Đồng thời tiến hành rà soát đội ngũ giáo viên và bắt tay ngay vào việc tập huấn, bồi dưỡng giáo viên và điều chỉnh phương pháp dạy học chương trình hiện hành theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực để giáo viên làm quen dần với những điểm mới, chứ không chờ đến khi có chương trình, SGK ra đời.
Đối với những vấn đề còn có nhiều ý kiến khác nhau, Bộ GD-ĐT sẽ tiếp tục tổ chức các chuyên đề, hội thảo chuyên sâu với sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học.
Dù quyết tâm để thực hiện đúng lộ trình, nhưng Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ cũng cho biết, trong trường hợp chưa thực sự yên tâm về chất lượng và điều kiện thực hiện thì Bộ GD-ĐT sẽ báo cáo Chính phủ để Chính phủ xem xét, báo cáo Quốc hội đề nghị điều chỉnh thời điểm bắt đầu áp dụng chương trình, SGK mới từ năm học 2019-2020.
Việc lùi thời gian áp dụng là để có thêm thời gian chuẩn bị cho công tác biên soạn, thẩm định, thực nghiệm các chương trình môn học và hoạt động giáo dục; biên soạn, thẩm định, thực nghiệm SGK mới; tập huấn, bồi dưỡng giáo viên; huy động nhiều tổ chức, cá nhân tham gia biên soạn SGK, góp phần thực hiện tốt chủ trương một chương trình nhiều SGK.
