Mối lo thời lạm phát
Dân số già đi đến mức báo động xảy ra tình trạng 1 người trong độ tuổi lao động đang phải “cõng” 2 người hưu trí. Chính vì vậy mà người dân các nước châu Âu sẽ phải kéo dài những ngày tháng làm việc nếu muốn hưởng trọn vẹn lương hưu kèm các chính sách bảo hiểm y tế, an sinh xã hội.
Rất nhiều người lo lắng lương hưu không đủ sống khi lạm phát mỗi ngày một leo thang, những người độc thân hoặc các cặp đôi không con cái, không có tiền phụ cấp của con hỗ trợ theo quy định, sẽ rất chật vật trang trải các khoản chi hàng tháng. Những người làm công ăn lương bắt buộc phải đóng góp bảo hiểm hưu trí với mức hiện tại là khoảng 18,6% lương trước thuế, trong đó người sử dụng lao động và người lao động mỗi bên đóng 50%. Quỹ hưu trí này không được mang đầu tư, mà dùng ngay để chi trả lương hưu cho những người hưu trí. Đây là cơ chế trả lương theo thế hệ đã vận hành rất tốt qua nhiều thập kỷ.
Theo cơ quan thống kê EU Eurostat, mức lương hưu ở châu Âu khác biệt đáng kể cả về danh nghĩa và tiêu chuẩn sức mua (PPS) giữa các nước. Trong năm 2021, mức lương hưu trung bình mỗi tháng cho mỗi người thụ hưởng ở EU có sự chênh lệch lớn, từ mức cao 2.575EUR ở Luxembourg tới mức thấp 226EUR ở Bulgaria, với mức trung bình trong khối là 1.224EUR.
Nếu bao gồm cả Hiệp hội Thương mại tự do châu Âu và các nước ứng cử viên EU, Iceland có mức trung bình cao nhất là 2.762EUR, trong khi Albania có mức trung bình thấp nhất là 131EUR. Mức lương hưu trung bình đầu người ở 4 nước lớn nhất EU đều vượt mức trung bình của khối. Italy có mức lương hưu cao nhất là 1.561EUR, trong khi Pháp, Tây Ban Nha và Đức gần như tương đương, mỗi nước khoảng 1.450EUR.
Nếu tính theo PPS, sự chênh lệch được thu hẹp đáng kể. Tính theo PPS, mức lương hưu trung bình dao động từ 437EUR tại Bulgaria đến 1.681EUR tại Luxembourg. Điều này có nghĩa mức lương của một người nghỉ hưu ở Luxembourg gần gấp 4 lần so với ở Bulgaria. Theo khảo sát của Eurobarometer năm 2023 do Cơ quan Quản lý bảo hiểm và chế độ hưu trí theo việc làm châu Âu thực hiện, chỉ 42% số người tiêu dùng EU tự tin rằng họ có đủ tiền để sống thoải mái khi nghỉ hưu.
Vui hưởng tuổi già
Dân số già đi, hàng loạt người thuộc thế hệ bùng nổ dân số sinh vào những năm 1960 sẽ bắt đầu nghỉ hưu vào năm 2025. Quỹ hưu trí dần cạn kiệt khi mà số người hưởng lương hưu ngày càng nhiều và số người đóng góp ngày càng ít hơn. Từ 6 người đi làm nuôi trả lương hưu cho 1 người những năm 1960-1970, dự kiến đến năm 2030, cứ 2 người đi làm gánh một người nghỉ hưu và tương lai đến những năm 2040-2050, với cơ chế trả lương này, quỹ lương hưu sẽ gặp khủng hoảng trầm trọng nữa.
Công thức tính lương hưu được tính toán dựa vào nhiều yếu tố và chỉ số. Ví dụ lương trung bình ở các bang Tây Đức hiện đang là 43.142 EUR/năm và các bang Đông Đức là 41.967 EUR/năm, trước thuế. Sau khi đi làm 45 năm và đóng bảo hiểm hưu trí đầy đủ, một người lao động dự tính sẽ nhận được mức lương hưu bằng 47% mức lương lúc đi làm.
Để đảm bảo cuộc sống khi về hưu, nhà nước khuyến khích mỗi người dân tự lo quỹ lương hưu bổ sung cho mình và lo từ khi còn trẻ, qua các quỹ hưu trí doanh nghiệp và quỹ hưu trí tư nhân, bằng các chính sách hỗ trợ về giảm thuế và trợ cấp ở những giai đoạn khác nhau. Nếu mức lương hưu của người lao động quá thấp, sẽ được hưởng trợ cấp xã hội bù thêm để đảm bảo mức tiêu dùng, sinh hoạt tối thiểu khoảng 1.100 EUR/tháng/người.
Dù nhiều lo toan khi tuổi già đến, rất nhiều người về hưu ở châu Âu vẫn tiếp tục làm việc, có thể kéo dài hợp đồng với cơ quan cũ, tham gia mở công ty, doanh nghiệp với gia đình, bạn bè hoặc thử sức ở lĩnh vực mới. Nhiều phụ nữ nhận làm người trông trẻ tại nước ngoài, vừa được thăm thú một nước mới vừa có niềm vui bên con trẻ và kiếm chút tiền mọn.
Một số người khác thì quẳng gánh lo đi mà vui sống bằng cách lập sẵn danh sách các địa điểm du lịch và thực hiện dần. Tham gia các câu lạc bộ theo sở thích như khiêu vũ, kịch nói, múa rối, âm nhạc, đi bộ đường dài, thể thao; đăng ký các khóa học vẽ, nhạc, ngoại ngữ; hoặc đặt mua những tour du lịch dài hàng tháng trên các con tàu du lịch từ châu này sang châu khác…
Ở châu Âu cũng có những khu du lịch nghỉ dưỡng bên bờ biển, trên núi, vùng nước khoáng nóng dành cho người hưu trí kết hợp vừa du lịch vừa chữa bệnh. Chi phí nghỉ dưỡng được bảo hiểm y tế chi trả nếu có giấy chỉ định của bác sĩ, người nhà trong độ tuổi lao động nếu đi cùng cũng được hưởng giá ưu đãi.
