Đại học quốc gia: Đột phá tự chủ để phát triển mạnh hơn

Được ưu tiên đầu tư phát triển 

Sau khi Bộ GD-ĐT công bố Dự thảo Nghị định quy định về ĐHQG để lấy ý kiến đóng góp của nhân dân, các chuyên gia, bộ đang tiếp thu ý kiến, tiếp tục hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành nghị định chính thức về ĐHQG.

Theo dự thảo, ĐHQG sẽ được Nhà nước ưu tiên đầu tư phát triển. Về vị trí và chức năng, dự thảo quy định: ĐHQG là cơ sở giáo dục ĐH công lập thuộc hệ thống giáo dục quốc dân; chịu sự quản lý nhà nước của Bộ GD-ĐT, các bộ, ngành khác và UBND cấp tỉnh nơi đặt trụ sở; có tư cách pháp nhân, có con dấu hình quốc huy và tài khoản riêng; là đầu mối được giao chỉ tiêu về ngân sách và kế hoạch. ĐHQG thực hiện chức năng đào tạo, NCKH, công nghệ đa ngành, đa lĩnh vực, phục vụ cộng đồng, được Nhà nước ưu tiên đầu tư phát triển. 

Về nhiệm vụ và quyền hạn của ĐHQG thực hiện theo quy định tại khoản 2 Điều 8, khoản 1 Điều 29 của Luật Giáo dục đại học, khoản 4 Điều 1 của Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học và các quy định: trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế tổ chức, hoạt động của ĐHQG và các cơ sở giáo dục ĐH thành viên, quyết định công nhận hội đồng ĐHQG, quyết định bổ nhiệm, miễn nhiệm chủ tịch hội đồng ĐHQG, giám đốc, phó giám đốc ĐHQG. Ban hành và tổ chức thực hiện các quy định nội bộ về hoạt động tuyển sinh, đào tạo, khoa học và công nghệ; hợp tác trong nước và quốc tế. Xác định, công bố công khai phương thức, chỉ tiêu tuyển sinh theo quy định của Bộ GD-ĐT. ĐHQG thực hiện báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo quy định. Khi cần thiết, chủ tịch hội đồng ĐHQG, giám đốc ĐHQG trực tiếp báo cáo Thủ tướng Chính phủ. 

ĐHQG được làm việc trực tiếp với các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương về những vấn đề liên quan đến hoạt động và phát triển; thực hiện thông tin, báo cáo, kiểm tra, thanh tra của các bộ, ngành có liên quan và UBND cấp tỉnh nơi đặt trụ sở.

Cần sự đột phá 

Để hoàn thiện và đóng góp ý kiến cho dự thảo, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đã có buổi làm việc với hai ĐHQG để nghe kiến nghị về dự thảo nghị định. PGS-TS Phan Thanh Bình, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Quốc hội nêu rõ: “Đây là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước. Trong hệ thống giáo dục ĐH phải có các trung tâm giáo dục, NCKH và chuyển giao công nghệ đủ tầm. Trong đó, có các ĐH làm nòng cốt, đi đầu dẫn dắt và hội nhập bình đẳng quốc tế. Hai ĐHQG được đặc biệt ưu tiên đầu tư dựa trên đánh giá hiệu quả. Hiện nay, giáo dục Việt Nam có 3 luật khá hoàn chỉnh bổ sung nhau là Luật Giáo dục năm 2019, Luật Giáo dục đại học năm 2018 và trước đó là Luật Giáo dục nghề nghiệp. Một trong những nội dung lớn của Luật Giáo dục đại học là tự chủ đại học, ẩn sau đó là tinh thần đại học. Đó là phải đào tạo tầng lớp trí thức tinh hoa cho đất nước và hai ĐHQG phải làm được việc này”. 

Giám đốc ĐHQG TPHCM Huỳnh Thành Đạt cho biết, đến nay đã có 4 nghị định liên quan trực tiếp ĐHQG, các nghị định sau đều thể hiện sự tiến bộ so với văn bản trước. Nghị định mới được ban hành, sẽ tạo cơ hội cho giáo dục đại học phát triển, đặc biệt là ĐHQG. 

Theo Giám đốc ĐHQG Hà Nội Nguyễn Kim Sơn, hơn 25 năm trước, khi xuất hiện chủ thể ĐHQG, Việt Nam đã mở đầu chặng đường mới quan trọng, bắt đầu ý tưởng cho tự chủ đại học, hội nhập quốc tế. Thời điểm này, khi xây dựng Nghị định quy định về ĐHQG, cần xác định hai ĐHQG gánh vác những gì? Thử nghiệm, tiên phong cho những nội dung nào ít nhất là 10 năm, vài chục năm sau để góp phần phát triển giáo dục đại học của đất nước. Khi ban hành nghị định mới cần có tổng kết những nghị định trước. Nghị định mới phải vừa mở đường cho ĐHQG phát triển và sẵn sàng chịu trách nhiệm; tránh chồng chéo, tránh rủi ro pháp lý. 

Theo PGS-TS Nguyễn Hội Nghĩa, nguyên Phó giám đốc ĐHQG TPHCM, nghị định cần thể hiện rõ hơn, thuyết phục hơn về “quyền tự chủ cao” là như thế nào, “đầu tư phát triển” cụ thể ra sao. Ở đây, đầu tư không chỉ là về kinh phí, cơ sở vật chất, mà còn tạo cơ chế đặc biệt, xây dựng mô hình ĐH hiện đại, hội nhập được với thế giới. Và quan trọng là điều kiện bảo đảm để thực hiện sứ mạng, chiến lược quốc gia. Các chuyên gia cũng kiến nghị, nghị định về quy định ĐHQG cần mở ra đột phá và đòi hỏi nhiều hơn với hai ĐHQG để hoàn thành nhiệm vụ chiến lược của mình, trong đó phải mở rộng hơn cơ chế tự chủ.