Theo dự thảo luật, về nghiệp vụ ủy thác và đại lý, giao đại lý, ngân hàng thương mại được thực hiện hoạt động đại lý bảo hiểm theo quy định của pháp luật về kinh doanh bảo hiểm, phù hợp với phạm vi hoạt động đại lý bảo hiểm theo quy định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.
Về vấn đề này, đại biểu (ĐB) Phạm Văn Thịnh (Bắc Giang) cho biết đã 2 lần đề cập: “1 phụ nữ vì khoản nợ phải đến ngân hàng thương mại cầm sổ đỏ vay 300 triệu đồng nhưng phải mua bảo hiểm nhân thọ (BHNT) 20 triệu đồng, chỉ còn lại 280 triệu đồng, bước ra khỏi ngân hàng mà 2 hàng nước mắt chảy dài kèm tiếng khóc nấc mà tôi tình cờ được gặp đã thôi thúc tôi phát biểu lần nữa”.
Theo ĐB, mức chiết khấu tối đa cho đại lý BHNT với 2 loại sản phẩm BHNT phổ biến là BHNT tử kỳ và bảo hiểm hỗn hợp là 4% cho phí bảo hiểm năm đầu. Tại các ngân hàng thương mại có liên kết làm đại lý BHNT có hiện tượng gợi ý ép khách hàng vay vốn phải mua BHNT, với mức đóng 1 năm bằng từ 2% đến 4% giá trị khoản vay. Nhân viên ngân hàng được giao chỉ tiêu số hợp đồng bảo hiểm và chỉ tiêu doanh thu phí BHNT.
ĐB Phạm Văn Thịnh bổ sung, theo kết luận thanh tra của Bộ Tài chính tháng 7-2023 đối với 4 doanh nghiệp BHNT cung cấp sản phẩm bảo hiểm cho khách hàng qua kênh ngân hàng thương mại cho thấy, tỷ lệ hủy hợp đồng sau năm đầu tiên của khách hàng lên tới 70% và đáng chú ý, hủy năm đầu thì khách hàng mất trắng số phí đã nộp. Nhiều ngân hàng còn gợi ý khách hàng vay vốn nộp phí 2 năm đầu thì số tiền khách hàng vay phải bỏ thêm còn lên 4%-8% giá trị khoản vay. Lãi suất thực của vốn đưa ra nền kinh tế do phải mua thêm BHNT có thể tăng lên đến 50% đến 100% trong 2 năm đầu so với lãi suất trên hợp đồng tín dụng.
ĐB chỉ rõ, chi phí trả trước của năm đầu tiên cho hợp đồng hợp tác độc quyền mà công ty bảo hiểm trả cho ngân hàng thương mại được công khai khi ký kết chiếm tỷ lệ lớn trong thu nhập trước thuế của ngân hàng thương mại. Đơn cử, Vietcombank có lợi nhuận trước thuế 23.050 tỷ đồng thì phí trả trước cho hợp đồng hợp tác độc quyền bán BHNT đã 9.200 tỷ đồng, ACB là 9.596 tỷ đồng thì phí trả trước ngân hàng được hưởng là 8.400 tỷ đồng; chưa tính số hoa hồng đại lý trên số phí bảo hiểm được hưởng theo quy định của kinh doanh bảo hiểm… Như vậy, có thể nói giai đoạn 2018-2022, thu nhập từ làm đại lý bảo hiểm nhân thọ chiếm tỷ trọng rất lớn trong lợi nhuận của các ngân hàng thương mại.
ĐB cho rằng, nếu dự thảo luật chỉ tiếp thu theo hướng bổ sung quy định “ngân hàng thương mại được thực hiện hoạt động đại lý bảo hiểm theo quy định của pháp luật về kinh doanh bảo hiểm, phù hợp với phạm vi hoạt động đại lý bảo hiểm theo quy định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước”, thì sẽ không có gì đảm bảo không xảy ra tình trạng chèn ép khách hàng vay vốn mua bảo hiểm hoặc lợi dụng sự thiếu hiểu biết của khách hàng có tiền gửi tiết kiệm để mua sản phẩm BHNT như thời gian qua. Việc bán chéo BHNT qua ngân hàng thương mại dễ dàng đã kéo các ngân hàng thương mại, các công ty BHNT bỏ qua ranh giới đạo đức nghề nghiệp, xóa bỏ uy tín để bước vào "vòng xoáy" tìm kiếm lợi nhuận.
Do đó, ĐB đề nghị nếu việc cấm bán chéo BHNT qua ngân hàng thương mại không được thực hiện thì dự thảo luật cần bổ sung 1 điều, là giao Chính phủ ban hành văn bản quy định việc kinh doanh các sản phẩm bảo hiểm mà ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng làm đại lý đảm bảo công khai, minh bạch, bảo vệ quyền của khách vay vốn cũng như gửi tiết kiệm tại ngân hàng. Điều này sẽ tốt cho hình ảnh của ngân hàng thương mại và đặc biệt là nghề kinh doanh BHNT - một nghề đòi hỏi đạo đức và nhân văn hơn rất nhiều ngành nghề kinh doanh khác.
Cũng vấn đề này, ĐB Dương Khắc Mai (Đắk Nông) cho rằng, dù đã có các quy định liên quan trong Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 và các văn bản pháp luật khác, tuy nhiên, để bảo vệ tốt hơn quyền lợi của khách hàng, cần nghiên cứu luật hóa để ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm của nhân viên các tổ chức tín dụng, ngân hàng, như tư vấn không đầy đủ khiến khách hàng nhầm lẫn giữa sản phẩm bảo hiểm và sản phẩm ngân hàng; hoặc việc yêu cầu mua bảo hiểm gắn với các khoản vay khi có nhu cầu vay vốn.
ĐB Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cũng nêu hệ lụy của việc các ngân hàng liên doanh, liên kết bán BHNT thời gian qua rất rõ ràng; đồng thời ủng hộ quan điểm không cho phép các ngân hàng liên doanh, liên kết bán bảo hiểm…
