Với định hướng nâng cao năng lực các trạm y tế, ngành y tế thành phố đã xác định rõ mục tiêu tăng cường chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân và cộng đồng, không đi theo hướng chuyển đổi trạm y tế trở thành một phòng khám chuyên khoa hay một bệnh viện thu nhỏ. Đây là hướng đi hoàn toàn phù hợp với định hướng chung của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) về nâng cao năng lực y tế cơ sở và chăm sóc sức khỏe ban đầu qua Tuyên ngôn Astana năm 2018.
Đồng thời, theo đúng tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết số 20/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới cùng các văn bản chỉ đạo của Bộ Y tế về nâng cao năng lực y tế cơ sở. Quan trọng hơn nữa là điều này hoàn toàn phù hợp với thực tiễn của hệ thống y tế thành phố.
Có một thực tế đã diễn ra từ rất lâu trên địa bàn TPHCM, đó là sự phát triển theo chiều hướng đối nghịch giữa các bệnh viện, phòng khám và các trạm y tế phường, xã, thị trấn. Nếu như số lượng bệnh viện trên địa bàn thành phố sẽ còn tiếp tục tăng dần (hiện là 133 bệnh viện), số lượng phòng khám chuyên khoa, đa khoa vẫn tiếp tục tăng nhanh (hiện là hơn 7.000 phòng khám), thì số lượng trạm y tế phường, xã, thị trấn vẫn không thay đổi (310 trạm). Và đã có trạm y tế phải quản lý sức khỏe trên 100.000 dân. Số trạm không thay đổi nhưng số nhân viên y tế của mỗi trạm lại đang có xu hướng giảm do nhân viên nghỉ việc liên tục.
Một thành phố trên 10 triệu dân như TPHCM mà chỉ có khoảng 1.700 nhân viên y tế phường, xã, thị trấn thì khó có thể đảm trách việc quản lý sức khỏe người dân trên địa bàn. Nhiều ý kiến cho rằng, chỉ cần tăng cường bác sĩ có kinh nghiệm về trạm y tế là giải quyết ngay được các khó khăn do thiếu nhân lực nơi này. Điều này nghe có vẻ hợp lý, nhưng nếu phân tích sâu sắc hơn thì đây không phải là giải pháp phù hợp, nếu không muốn nói là dễ lệch khỏi chức năng của trạm y tế. Trong khi hầu hết các bác sĩ đang công tác tại các bệnh viện đa khoa và chuyên khoa thành phố đều là bác sĩ chuyên khoa (hô hấp, tim mạch, thận, tiêu hóa…), khó có thể đảm trách công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân, một công việc tưởng chừng như đơn giản nhưng sẽ không khả thi nếu yêu cầu các bác sĩ chuyên khoa, thay vì là bác sĩ thực hành tổng quát (GP) hay bác sĩ gia đình thực hiện hoạt động này.
Chức năng của trạm y tế rất đặc thù, bên cạnh chức năng khám chữa bệnh như: sơ cứu, cấp cứu ban đầu; khám, tư vấn, sàng lọc, phát hiện sớm và điều trị bệnh, quan trọng nhất là chăm sóc sức khỏe người dân mắc các bệnh mạn tính không lây như bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường, hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn, phát hiện sớm ung thư vú, ung thư cổ tử cung...
Ngoài ra, y, bác sĩ của trạm y tế còn thực hiện các hoạt động y tế dự phòng như tiêm chủng, truyền thông giáo dục sức khỏe, chăm sóc sức khỏe trẻ em, phụ nữ mang thai, người cao tuổi, công tác dân số, phòng chống dịch bệnh… và nhiều hoạt động khác. Với những chức năng và nhiệm vụ như trên, trạm y tế càng không thể trở thành một phòng khám hay bệnh viện thu nhỏ.
Để có thể nâng cao năng lực y tế cơ sở, thời gian tới, Sở Y tế tiếp tục ưu tiên tăng cường nhân lực cho các trạm y tế thông qua việc triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 01/NQ-HĐND của HĐND TPHCM về củng cố năng lực trạm y tế; ưu tiên nguồn lực để nâng cấp cơ sở hạ tầng và đổi mới trạm y tế hoạt động theo nguyên lý y học gia đình. Bên cạnh đó, tiếp tục chương trình thí điểm đào tạo thực hành cho các bác sĩ mới tốt nghiệp theo hướng đào tạo bác sĩ thực hành tổng quát tại các bệnh viện gắn liền với trạm y tế; tiếp tục hoạt động ứng dụng “teleconsultation” kết nối giữa các bác sĩ chuyên khoa của bệnh viện thành phố với bác sĩ của trạm y tế khi gặp trường hợp khó cần hỗ trợ tư vấn chuyên khoa.
Đồng thời, chuẩn bị triển khai chương trình xử trí lồng ghép các bệnh không lây nhiễm tại trạm y tế phường, xã với các hoạt động thiết thực như: dịch thuật tài liệu của WHO về “Gói can thiệp thiết yếu các bệnh không lây nhiễm cho y tế cơ sở” và thống nhất với BHYT bổ sung các thuốc thiết yếu để thực hiện chương trình này, thí điểm tại một số trạm y tế trước khi triển khai đồng loạt.
Một nhiệm vụ cũng cần được ưu tiên là chuyển đổi số công tác quản lý sức khỏe người dân, triển khai hồ sơ sức khỏe điện tử và lập dữ liệu về sức khỏe người dân. Về lâu dài, Sở Y tế TP tiếp tục kiến nghị cần xem xét sửa chữa Luật Khám bệnh, chữa bệnh liên quan đến trạm y tế. Theo đó, cần chuyển đổi phân bổ trạm y tế theo địa giới hành chính (phường, xã, thị trấn) sang phân bổ theo số dân cư trên địa bàn (như mỗi 10.000-20.000 dân cần có một trạm y tế).
