Tiếp tục kỳ họp thứ 10, sáng 6-11, Quốc hội thảo luận ở tổ về các dự án Luật Xây dựng (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.
Phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm và chế tài
Tại tổ ĐB TPHCM, tham gia đóng góp về Luật Xây dựng (sửa đổi), ĐB Nguyễn Thị Yến bày tỏ thống nhất rất cao với sự cần thiết phải sửa đổi Luật Xây dựng lần này, nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc và bất cập còn tồn tại, đặc biệt là do thủ tục hành chính rườm rà. Tán thành tư duy làm luật mới theo hướng xây dựng luật khung, ĐB đề nghị giảm bớt các khoản, điều chi tiết, và chuyển những nội dung chi tiết đó cho Chính phủ ban hành nghị định.
Thống nhất với chủ trương phân cấp, phân quyền, ĐB Nguyễn Thị Yến nhấn mạnh, khi đã phân cấp phân quyền thì trách nhiệm phải rõ ràng và cụ thể. Cấp xã là cấp thực hiện các dự án công trình, do đó, dù thẩm quyền giao về cấp tỉnh, cần phải làm rõ thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng cho các công trình.
Cũng trên nguyên tắc này, ĐB đề nghị, đối với các công trình được miễn giấy phép xây dựng của người dân, nếu xảy ra việc xây dựng sai thiết kế, sai quy định (ví dụ: xây dựng 4 tầng thay vì 3 tầng), trách nhiệm quản lý của cấp xã phải được làm rõ. Đặc biệt, theo bà, cần chế tài mạnh đối với các đơn vị không đảm bảo chất lượng công trình. Cụ thể, nhà tư vấn thiết kế phải bị xử lý trách nhiệm hoặc bồi thường nếu thiết kế không đảm bảo. Nhà thầu thi công chịu trách nhiệm nếu chất lượng không đảm bảo. Chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm nếu không quản lý để xảy ra vấn đề. Giám sát phải chịu trách nhiệm nếu không giám sát công trình.
Từ thực tế vướng mắc của TPHCM cũng như nhiều địa phương khác, ĐB Nguyễn Thị Lệ nhận định, các quy định của Luật Xây dựng, Luật Đầu tư, Luật Quy hoạch, Luật Đất đai… vẫn còn có cách hiểu và áp dụng khác nhau. ĐB đề nghị xây dựng luật theo hướng là luật khung, chỉ điều chỉnh các vấn đề kỹ thuật, phần thủ tục về đầu tư, về đất đai, về quy hoạch tuân thủ theo luật chuyên ngành.
Đặc biệt, ĐB đề nghị cần làm rõ cơ chế xác định chủ đầu tư trong các dự án nhà ở xã hội, cải tạo chung cư cũ. “Mức phí bảo hiểm bắt buộc theo dự thảo hiện khá cao, nhiều nhà thầu nhỏ khó đáp ứng. Do đó, tôi kiến nghị bổ sung cơ chế chia sẻ trách nhiệm giữa chủ đầu tư, nhà thầu bảo hiểm, đồng thời có chính sách hỗ trợ phí bảo hiểm cho các công trình nhỏ, công trình phụ gặp khó khăn”, ĐB nhấn mạnh.
Nêu thực tế giá nguyên vật liệu biến động dịch bệnh, thiên tai đã gây tình trạng đình trệ nhiều dự án, ĐB kiến nghị quy định rõ cơ chế điều chỉnh hợp đồng khi có biến động bất khả kháng, hạn chế tình trạng kéo dài tranh chấp, đồng thời khuyến khích sử dụng trọng tài trong nước để giải quyết tranh chấp các cái dự án công, tránh rủi ro khi phụ thuộc vào trọng tài quốc tế.
Luật “chưa chuyển biến theo tinh thần kiến tạo”
Thẳng thắn cho rằng dự thảo luật vẫn còn nhiều nội dung “vừa thiếu vừa thừa”, ĐB Nguyễn Quang Huân nhận định, cách viết luật hiện nay vẫn còn “dài dòng, lặp lại và chưa thực sự chuyển biến theo tinh thần kiến tạo”. ĐB dẫn chứng, việc quy định trách nhiệm của chủ đầu tư tại điều 9 có nguy cơ xung đột hoặc lặp lại các điều khoản đã được quy định trong Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, hay Luật Đầu tư PPP.
Tương tự với định nghĩa về "công trình xây dựng". Danh sách các hành vi bị nghiêm cấm được viết rất dài, lại chưa bao quát hết những hành vi vi phạm. “Thay vào đó, chỉ cần ghi chung một câu cấm đơn giản, ví dụ: cấm không được xây dựng những công trình mà không có trong quy hoạch”, ĐB Nguyễn Quang Huân kiến nghị.
Vẫn theo ĐB Nguyễn Quang Huân, mặc dù quy định dài dòng, chi tiết, dự thảo luật lại bỏ sót những nội dung cốt lõi và quan trọng, đặc biệt liên quan đến môi trường và kinh tế xã hội. Đơn cử, nội dung báo cáo khả thi (điều 24) được quy định dài, nhưng lại “không có một dòng nào đề cập đến việc đánh giá về kinh tế xã hội và môi trường”.
Dự thảo luật chỉ đưa ra phần bảo vệ môi trường trong thi công xây dựng tại điều 51, song việc đánh giá môi trường tại giai đoạn thi công, theo ĐB, là quá muộn. “Các phương án môi trường phải được đưa vào ngay từ giai đoạn đầu, khi lập báo cáo đầu tư và phương án khả thi”, ĐB Nguyễn Quang Huân nhận định.
Nhấn mạnh về định hướng phát triển bền vững, ĐB Thích Bảo Nghiêm (Hà Nội) cũng đề nghị dự thảo luật cần đưa nội dung bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên và phát triển xanh thành một nguyên tắc xuyên suốt trong hoạt động xây dựng, điều này sẽ góp phần cam kết của Việt Nam trong giảm thải khí nhà kính, bảo vệ trái đất. Đồng thời, khuyến khích vật liệu bảo vệ môi trường, hạn chế khai thác tài nguyên thiên nhiên quá mức, phù hợp với tinh thần sống cùng thiên nhiên.
ĐB Thích Bảo Nghiêm đề nghị trong dự thảo luật cần có quy định chặt chẽ hơn trong quy định “đầu tư chống lãng phí” để tránh tình trạng xây dựng dàn trải, tình trạng công trình xây dựng bỏ hoang, thất thoát ngân sách nhà nước.
“Đề nghị quy hoạch, xây dựng cần hài hòa giữa phát triển đô thị và phát triển văn hóa tạo không gian sống lành mạnh cân bằng; đặc biệt cần bảo vệ cảnh quan các di tích lịch sử, tôn giáo, bảo đảm không gian văn hóa tín ngưỡng không bị xâm lấn bởi các công trình xây dựng hiện đại”, ĐB Thích Bảo Nghiêm đề nghị và nói thêm, trong xây dựng cũng cần đề cao trách nhiệm và đạo đức. Do đó, trong dự thảo luật cần xây dựng trên tinh thần cân bằng giữa lợi ích kinh tế xã hội, môi trường, văn hóa; bổ sung quy định về trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp của kỹ sư, kiến trúc sư, nhà thầu, coi trọng chữ tín và lương tâm nghề nghiệp.
ĐB Thích Bảo Nghiêm chia sẻ, trong những ngày gần đây, dư luận rất quan tâm với vụ việc cầu sông Lô (xã Đoan Hùng, Phú Thọ), trụ T3 bị xuống cấp nghiêm trọng sau hơn 10 năm đưa vào sử dụng.
Theo ĐB, đây là công trình lớn, đã đặt ra câu hỏi lớn về chất lượng thi công, giám sát và nghiệm thu. Hậu quả hiện nay là gây mất an toàn giao thông, ảnh hưởng tới sinh hoạt của người dân 2 bên bờ sông, gây áp lực cho cơ quan nhà nước.
“Vụ việc này cho thấy sự cần thiết của việc nâng cao chất lượng chuẩn mực pháp lý, trách nhiệm trong giám sát công trình xây dựng. Do luật hiện hành có thể chưa đủ chế tài xử lý hình sự đối với các công trình kém chất lượng, hoặc chưa rõ vai trò của các bên liên quan. Do đó việc sửa đổi, hoàn thiện luật này trở nên cấp bách”, ĐB nêu ý kiến.
