Chiều 25-12, tại Hà Nội, Câu lạc bộ Nhà báo Khoa học – Công nghệ (KH-CN) Việt Nam đã tổ chức công bố kết quả bình chọn 10 sự kiện KH-CN tiêu biểu năm 2023. Đây là hoạt động thường niên, do khoảng 50 nhà báo thuộc câu lạc bộ bình chọn.
Các sự kiện được bình chọn trên các lĩnh vực: cơ chế chính sách; khoa học tự nhiên; khoa học xã hội và nhân văn; khoa học ứng dụng; tôn vinh các nhà khoa học; hợp tác quốc tế.
Hoạt động này có sự phối hợp với các đơn vị chức năng thuộc Bộ KH-CN, Viện Hàn lâm KH-CN Việt Nam, cùng nhiều nhà khoa học, chuyên gia trong các lĩnh vực liên quan. Dưới đây là 10 sự kiện KH-CN tiêu biểu năm 2023 được các thành viên Câu lạc bộ Nhà báo KH-CN Việt Nam bình chọn:
1. Trên cơ sở tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 6-8-2008 của Ban Chấp hành Trung ương khóa X “Về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”; Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII ban hành Nghị quyết số 45-/NQTW “Về tiếp tục xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới” (ngày 24-11-2023).
2. Ngày 24-11-2023, tại Hà Nội, Bộ KH-CN và UBND TP Hà Nội tổ chức lễ bàn giao Khu Công nghệ cao (CNC) Hòa Lạc về thuộc quyền quản lý của UBND TP Hà Nội. Khu CNC Hòa Lạc là dự án quan trọng được Chính phủ giao cho Bộ KH-CN triển khai thực hiện và quản lý nhằm nâng cao tiềm lực KH-CN quốc gia. Đây là khu CNC đầu tiên của cả nước được Thủ tướng Chính phủ thành lập từ năm 1998.
3. Trong năm 2023, nhóm nghiên cứu Viện Công nghệ thông tin (thuộc Viện Hàn lâm KH-CN Việt Nam) đã phát triển thành công một hệ thống dịch thuật lấy tiếng Việt làm trung tâm, có khả năng dịch thuật hai chiều giữa tiếng Việt và các ngôn ngữ nghèo tài nguyên của khu vực Đông Nam Á với chất lượng tương đương với các sản phẩm thương mại nổi tiếng trên thế giới. Tính đến thời điểm hiện tại, hệ thống đã có khả năng dịch hai chiều giữa các cặp ngôn ngữ bao gồm Việt - Lào, Việt - Khmer, Việt - Thái, Việt - Malaysia và Việt - Indonesia.
4. Cuối tháng 11-2023, Viện Nghiên cứu Kinh thành (thuộc Viện Hàn lâm KH-XH Việt Nam) đã công bố “Nghiên cứu giải mã và phục dựng hình ảnh 3D thành công kiến trúc cung điện Kính Thiên thời Lê Sơ”. Nghiên cứu giải mã hình thái kiến trúc điện Kính Thiên, tòa chính điện quan trọng nhất trong Cấm thành Thăng Long thời Lê sơ, là chương trình nghiên cứu khoa học rất nghiêm túc, công phu của các nhà khoa học Viện Nghiên cứu Kinh thành, được thực hiện trong suốt hơn 3 năm (2020-2023), trên cơ sở các nguồn tư liệu tin cậy của khảo cổ học.
5. Tiếp thu và kế thừa những thành tựu KH-CN tiên tiến trên thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng, trong năm 2023, Viện Kỹ thuật nhiệt đới (thuộc Viện Hàn lâm KH-CN Việt Nam) phát triển thành công công nghệ sơn phản xạ nhiệt mặt trời.
Hiện tại, Viện Kỹ thuật nhiệt đới đã hoàn toàn làm chủ công nghệ chế tạo các phụ gia phản xạ nhiệt trên cơ sở vật liệu kích thước nano và ứng dụng chúng trong chế tạo sơn phản xạ nhiệt mặt trời hiệu quả cao.
Sản phẩm sơn phản xạ nhiệt mặt trời do viện chế tạo đáp ứng hoàn toàn các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe của nước ngoài và tương đương các sản phẩm nhập ngoại nhưng có hiệu quả kinh tế cao hơn đã được áp dụng tại các công trình dân dụng và quốc phòng (mái nhà xây dựng, bồn bể chứa xăng dầu, tàu cá...).
6. Năm 2023, cả nước đã có thêm nhiều ca ghép tạng thành công trong đó có các ca được đánh giá là lịch sử, đưa Việt Nam trở thành một trong những điểm sáng về ghép tạng của khu vực Đông Nam Á, châu Á.
Đặc biệt là ca ghép đa tạng tim - thận do tập thể thầy thuốc Bệnh viện Hữu nghị Việt - Đức thực hiện giữa tháng 2-2023; ca ghép tạng xuyên Việt cuối tháng 2-2023 do Bệnh viện Chợ Rẫy (TPHCM) và Bệnh viện Hữu nghị Việt - Đức (Hà Nội) phối hợp thực hiện thành công.
7. Hệ thống công nghệ lọc nước nhiễm phèn và nhiễm mặn đã được Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VKIST) và Viện Khoa học và Công nghệ Hàn Quốc (KIST) cùng nghiên cứu từ năm 2021, trải qua nhiều quá trình thử nghiệm trên nhiều vùng nhiễm mặn và nhiễm phèn khác nhau, đến tháng 9-2023, Viện Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VKIST) đã tối ưu hóa và hoàn thiện công nghệ để xử lý nước nhiễm phèn, nhiễm mặn tại đồng bằng sông Cửu Long. Sau tỉnh Đồng Tháp, dự kiến trong 2024, các hệ thống cấp nước này sẽ được lắp đặt tại tỉnh Sóc Trăng và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long..
8. Tháng 11-2023, Tổng công ty Công nghiệp Công nghệ cao Viettel (Viettel High Tech, thuộc Tập đoàn Viettel) công bố triển khai thành công trạm 5G đầu tiên trên mạng lưới sử dụng công nghệ chip ASIC hỗ trợ chuẩn mở Open RAN cho thiết bị vô tuyến 5G của Qualcomm. Viettel là đối tác đầu tiên trên thế giới triển khai sản phẩm Qualcomm vào mạng lưới với người dùng thực, tải dữ liệu thực.
Đây là bước đột phá lớn không chỉ riêng ở Việt Nam mà còn với thế giới, bởi từ giai đoạn nghiên cứu, phát triển đến khi thành công trên mạng lưới thật, Viettel chỉ hoàn thiện trong vòng 8 tháng, kể từ thời điểm Viettel và Qualcomm công bố hợp tác chiến lược về 5G tại Hội nghị di động thế giới MWC 2023 Barcelona (Tây Ban Nha) hồi tháng 2-2023. Kết quả này sẽ góp phần thúc đẩy tiến trình thương mại hóa mạng 5G tại Việt Nam và thị trường quốc tế bằng một phần thiết bị 5G trong nước sản xuất vào năm 2024.
9. Website Research.com, cổng thông tin điện tử uy tín dành cho các nhà khoa học thế giới, đã công bố xếp hạng Best Rising Stars of Science in the World 2023 Ranking - ngôi sao khoa học đang lên xuất sắc trên thế giới 2023.
Trong số 7 nhà khoa học đang làm việc tại Việt Nam có tên, 5 người trong nước và 2 người nước ngoài, gồm: GS-TS Trần Xuân Bách (Đại học Y Hà Nội, xếp hạng 2 thế giới); TS Trần Nguyễn Hải (trường Đại học Duy Tân, xếp hạng 603), TS Thái Hoàng Chiến (Trường Đại học Tôn Đức Thắng, xếp hạng 621), TS Phùng Văn Phúc (Đại học Công nghệ TPHCM, xếp hạng 762) và TS Hoàng Nhật Đức (Trường Đại học Duy Tân, xếp hạng 968).
10. Ngày 28-10, cơ sở hoạt động mới của Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) thuộc Bộ KH-ĐT được khánh thành và đi vào hoạt động tại Khu CNC Hòa Lạc (Hà Nội). Việc khánh thành NIC cơ sở Hòa Lạc và đưa cơ sở này đi vào hoạt động chính là nỗ lực của Bộ KH-ĐT quyết tâm đưa NIC trở thành hạt nhân thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Cùng với việc khánh thành cơ sở hoạt động mới, NIC đã tổ chức Triển lãm quốc tế Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2023 (VIIE 2203), cùng một loạt hội thảo khoa học liên quan.
Trong đó, đáng chú ý là các hoạt động liên quan việc kêu gọi đầu tư, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn ở Việt Nam, đặc biệt là từ các đối tác Hoa Kỳ. Hiện NIC cùng các đối tác nước ngoài và trong nước đang tiến hành đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn cho Việt Nam, trong đó tập vào các khóa đào tạo chuyên sâu về thiết kế vi mạch.
