Ngày 21-11, phát biểu kết luận hội nghị Đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước trọng tâm là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh doanh nghiệp nhà nước (DNNN) nắm tài sản hơn 3 triệu tỷ đồng, vốn hơn 1 triệu tỷ đồng, chiếm rất lớn trong GDP của chúng ta, giữ vai trò rất quan trọng. Thủ tướng nêu rõ quan điểm: chúng ta phát triển DNNN theo nguyên tắc thị trường, không mệnh lệnh hành chính, không hành chính hóa, trừ một số việc nhà nước phải chỉ đạo, kiên quyết điều hành theo nguyên tắc này.
Tâm lý sợ mất vị trí khi cổ phần hóa
Thủ tướng tái khẳng định vai trò, vị trí quan trọng của DNNN. DNNN hết sức cần thiết cho nền kinh tế đất nước, không phải chỉ ở Việt Nam mà nhiều quốc gia khác cũng vậy, phải có DNNN để điều tiết, quản lý nền kinh tế.
Với vai trò quan trọng đó, Thủ tướng đã có quyết định về tiêu chí phân loại DNNN, DNNN 100% vốn Nhà nước, DNNN 75% trở lên, DNNN 51%, DNNN không cần giữ lại. DNNN làm những lĩnh vực doanh nghiệp tư nhân không làm được, hoặc dẫn dắt, khai khá những lĩnh vực quan trọng, cầm trịch nền kinh tế.
Nhà nước nắm chi phối cảng, sân bay, điện lực, 4 ngân hàng lớn để điều tiết chính sách tiền tệ, quốc phòng, an ninh, viễn thông, cao su, dầu khí…Chính phủ đã lập ra Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp.
“Đây không phải là cơ quan trung gian, gây khó khăn, ách tắc cho sản xuất kinh doanh. Anh quản lý làm sao để doanh nghiệp phát triển, xứng tầm vai trò chủ đạo của nền kinh tế, chứ không phải càng ngày càng teo tóp, đi xuống” - Thủ tướng nhấn mạnh.
Thủ tướng nhìn nhận, công tác đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động DNNN đạt nhiều kết quả quan trọng, nổi bật ở 2 điểm: góp phần ổn định vĩ mô, tạo nguồn thu ngân sách Nhà nước và giảm số lượng DNNN (từ trên 12.000 xuống còn dưới 600 doanh nghiệp). Tuy nhiên, Thủ tướng cũng cho rằng, DNNN chưa làm tốt vai trò đi đầu, dẫn dắt nền kinh tế, đi trước đón đầu khoa học công nghệ.
Đây là điều phải hết sức suy nghĩ. Trong số các nguyên nhân khiến DNNN còn yếu kém, nhất là trong CPH, Thủ tướng cho rằng còn tư tưởng muốn yên vị, sợ động chạm lợi ích. “Tâm lý sợ mất vị trí, yên vị khi CPH làm cản trở quá trình tái cơ cấu DNNN”, Thủ tướng chỉ ra.
Thủ tướng yêu cầu nghiêm túc thực hiện chỉ đạo về tiến độ, danh mục cổ phần hóa (CPH), kiểm tra nếu đơn vị nào không thể CPH thì báo cáo Thủ tướng xem xét, không được cứ nói rồi để đó không làm. Đẩy nhanh lộ trình thoái vốn. Lần này, Thủ tướng sẽ xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu nếu không thực hiện CPH, thoái vốn đúng kế hoạch.
Nhắc lại những tồn tại, yếu kém của DNNN, Thủ tướng cho rằng nếu quản trị tốt hơn thì sẽ đóng góp tốt hơn cho nền kinh tế. Thua lỗ, thất thoát, sai phạm của DNNN là nỗi đau lớn. Do đó, cần tăng cường kiểm soát để hạn chế những điều này.
“Phải loại bỏ tình trạng sân trước, sân sau. Có DNNN có mười mấy cái sân sau. Hay chuyện % khi cho vay tín dụng các khoản lớn, Thủ tướng biết hết”, ông nói.
Nhấn mạnh công tác nhân sự, bố trí cán bộ tại các tập đoàn, tổng công ty, Thủ tướng nêu rõ, cán bộ lãnh đạo, quản lý và người đại diện vốn Nhà nước đủ phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn, “bố trí người làm việc chứ không bố trí người nhà”.
Xử lý vi phạm nhưng không kìm hãm sự phát triển
Tại hội nghị, đại diện một số tập đoàn lớn đều có tâm tư: những sai phạm ở một số đơn vị DNNN vừa qua làm xã hội nhìn DNNN như những tội đồ. Theo Thủ tướng, thời gian qua, có nhiều vụ việc tham nhũng, tiêu cực và một số vụ án khởi tố cán bộ, lãnh đạo tập đoàn, tổng công ty, bộ ngành, địa phương liên quan.
Việc này theo Thủ tướng có nhiều nguyên nhân, vừa do cơ chế, chính sách, vừa do lỗi buông lỏng quản lý Nhà nước trong thời gian dài, đặc biệt là lỗi chủ quan của cán bộ, tổ chức liên quan, trong đó có việc tham nhũng, tiêu cực.
“Quan điểm của Đảng, Nhà nước là tiếp tục thực hiện nghiêm công tác phòng chống tham nhũng tiêu cực, khắc phục khuyết điểm, hạn chế trong CPH, thoái vốn DNNN. Chính phủ sẽ chủ động chỉ đạo, rà soát, hoàn thiện cơ chế chính sách để tập trung khắc phục”, Thủ tướng chỉ rõ.
Chia sẻ với tâm tư các lãnh đạo tập đoàn, Thủ tướng cho rằng những vụ án trong DNNN vừa qua, ngoài nguyên nhân cơ chế chính sách còn do vai trò người đứng đầu, tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm. Điều này phải hết sức chấn chỉnh, nhưng đồng thời cũng không được để tình trạng run sợ, không dám làm vì sợ rủi ro, sợ trách nhiệm.
“Nếu vì có sai phạm mà các bộ ngành, doanh nghiệp, địa phương dừng lại không làm thì sẽ tụt hậu. Hoặc chỉ im lặng, không dám làm vì sợ mất ghế là rất nguy hiểm”, Thủ tướng cảnh báo.
Theo ông, phòng chống tham nhũng phải làm mạnh, nhưng không vì thế mà không dám làm. Thủ tướng nhấn mạnh: xử lý vi phạm nhưng không kìm hãm sự phát triển mà chúng ta đang nỗ lực đổi mới, đặc biệt các cơ quan chức năng phải củng cố niềm tin cho doanh nghiệp, của nhà đầu tư, của thị trường, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi.
Thủ tướng yêu cầu nghiêm túc thực hiện chỉ đạo về tiến độ, danh mục CPH, kiểm tra nếu đơn vị nào không thể CPH thì báo cáo Thủ tướng xem xét, không được cứ nói rồi để đó không làm. Đẩy nhanh lộ trình thoái vốn. Lần này, Thủ tướng sẽ xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu nếu không thực hiện CPH, thoái vốn đúng kế hoạch. Có chế tài đủ mạnh, xử lý nghiêm các vi phạm, không để tái diễn.
Thủ tướng yêu cầu minh bạch, công khai trong công tác cán bộ, “tìm người tài chứ không tìm người nhà”. Nhân đây, Thủ tướng đề nghị các tập đoàn, Tổng công ty còn trống các vị trí lãnh đạo phải hoàn thiện bộ máy ngay, không để khoảng trống, “vì người ta sẽ nghĩ anh để đó để chạy”.
“Tinh thần chỉ đạo chung của Chính phủ là tạo mọi thuận lợi về cơ chế, chính sách, pháp luật để thực hiện; trường hợp có vướng mắc thì phải rà soát, đề xuất, sửa đổi ngay; đồng thời, phải thực thi nghiêm pháp luật; không để có lỗ hổng pháp lý và tái diễn những vi phạm trong CPH, thoái vốn” - Thủ tướng nêu.
