Ít ai ngờ rằng, tấm bản đồ giải phóng Buôn Ma Thuột đã được các sĩ quan, kỹ sư đồ bản thực hiện trong thời gian kỷ lục. Càng bất ngờ hơn, tấm bản đồ giải phóng Sài Gòn còn được vẽ, in ngay tại nhà in hiện đại nhất miền Nam trong những ngày cuối cùng của tháng 4 lịch sử. Chúng tôi đã may mắn gặp một trong những sĩ quan, kỹ sư đồ bản thực hiện công việc lặng thầm nhưng vô cùng to lớn và quan trọng. Đó là Thượng tá, kỹ sư Trần Hữu Đức, nguyên Xưởng trưởng Xưởng in bản đồ, Quân khu 7…
5 ngày
Thượng tá Trần Hữu Đức đang xem lại các tư liệu ngày xưa về công tác vẽ bản đồ giải phóng Sài Gòn. Ảnh: Đ.H.
Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương quyết định mở chiến dịch Tây Nguyên khởi đầu cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975. Trước ngày chiến dịch Tây Nguyên mở màn, Phòng Bản đồ, Bộ Tổng Tham mưu nhận lệnh vẽ in gấp bản đồ 1/10.000 Buôn Ma Thuột. Tài liệu này ta thu được của địch do một chiến sĩ quân báo vừa mang từ chiến trường ra.
Thượng tá, kỹ sư Trần Hữu Đức kể lại: “Theo lệnh, bản đồ phải in trong 5 ngày để chuyển gấp vào chiến trường. Lãnh đạo cơ quan liền triệu tập cuộc họp gồm các đồng chí chủ trì kỹ thuật các bộ phận tìm phương án sản xuất tối ưu để đảm bảo hoàn thành đúng thời gian”. Công việc đòi hỏi chính xác tuyệt đối để giúp các đơn vị chiến đấu dễ dàng hành quân, tiếp cận và làm chủ tình hình là chuyển lưới ô vuông GAUSS trùm lên bản đồ UTM. Kỹ sư Trần Hữu Đức lúc đó là trung úy - kỹ sư, thuộc Phòng bản đồ, Bộ Tổng tham mưu, người đã từng học ở Trường Đại học Hàng không và trắc địa Mátxcơva, được giao đảm trách việc này.
“Khí tài của quân đội ta lúc đó sử dụng đơn vị GAUSS, trong khi tấm bản đồ duy nhất ta có được lại là bản đồ quân sự của Mỹ sử dụng đơn vị UTM. Tuy đã có thời gian nghiên cứu việc này, nhưng tôi vẫn rất lo lắng”, kỹ sư Đức cho biết.
Hai ngày đêm “nhốt mình” trong phòng làm việc với quyết tâm cao độ và sự động viên của lãnh đạo, trung úy - kỹ sư Trần Hữu Đức đã tỉ mỉ chuyển đổi đơn vị trên từng milimét của tấm bản đồ. Tờ mờ sáng một ngày cuối tháng
2-1975, việc chuyển đổi hoàn tất. Nhưng đó chỉ là bước đầu của việc vẽ in tấm bản đồ chiến lược vào thời điểm mang tính quyết định của cuộc kháng chiến. Do lúc đó chưa có máy chụp và tách phim khổ lớn, tấm bản đồ được chia nhỏ ra để các kỹ thuật viên vẽ lại. Sau khi vẽ xong, ông Trần Hữu Đức vội vàng về xưởng in ở Vĩnh Yên (tỉnh Vĩnh Phú bây giờ) để tiếp tục phần việc còn lại. Đúng 5 ngày sau khi được lệnh, tấm bản đồ được chuyển vào miền Nam phục vụ chiến trường.
Hành quân vào vùng chiến
Ngay sau khi thực hiện thành công tấm bản đồ Buôn Ma Thuột, Phòng bản đồ nhận lệnh hành quân ngay vào tiếp quản Nha Địa dư quốc gia của ngụy ở Đà Lạt. Ông Đức kể tiếp: “Lúc đó Hà Nội đang mùa xuân. Chúng tôi nhận được lệnh và tổ chức hành quân ngay vào một buổi sáng sương mù dày đặc.
Theo kế hoạch ngày 15-4, đoàn chúng tôi sẽ đến nơi. Nhưng vào đến Nha Trang đoàn kẹt lại vì Phan Rang chưa giải phóng. Hai ngày sau, tại Phan Rang quân ngụy hạ cờ đầu hàng. Chúng tôi tiếp tục hành quân. Rạng sáng 17-4, đoàn đến Nha Địa dư quốc gia và tổ chức công tác tiếp quản.
Điều đáng mừng, các trang thiết bị kỹ thuật và tài liệu, hồ sơ phục vụ việc vẽ và in bản đồ tại đây đã được các quân nhân, công nhân có cảm tình với cách mạng tổ chức bảo vệ và giữ gìn gần như nguyên vẹn. Khi tiếp quản vừa xong, chúng tôi nhận được lệnh của Bộ Tổng tham mưu yêu cầu in gấp tấm bản đồ Sài Gòn – Tân Sơn Nhất và Sài Gòn – Gia Định để phục vụ chiến dịch”. Nhận được chỉ đạo, tất cả bắt tay ngay vào việc. Các tư liệu, bản phim, bản vẽ đang cất giấu tại Trường sĩ quan Đà Lạt đều được mang về khai thác.
“Tấm bản đồ được Nha Quốc gia Việt Nam thiết lập vào năm 1964. Nó được soạn thảo theo phương pháp trắc lượng ảnh (máy Wild A8) và không ảnh chụp vào tháng 1-1962. Một mặt chúng tôi tổng hợp tài liệu, mặt khác chúng tôi tổ chức chuyển đổi các đơn vị thích hợp cho khí tài của ta”, ông Đức kể. Vài ngày sau, tấm bản đồ “Sài Gòn – Tân Sơn Nhất” tỷ lệ 1/10.000 gồm 6 màu và kích thước 57cmx73cm đã hoàn thành và chuyển gấp cho các binh đoàn chủ lực và đơn vị địa phương tham gia chiến dịch giải phóng Sài Gòn. Tiếp đó, một tấm bản đồ Sài Gòn - Gia Định có tỷ lệ 1/5.000 màu xanh lơ cũng hoàn thành và chuyển ngay cho các đơn vị ở nội thành.
“Khi có được tấm bản đồ hoàn chỉnh, tôi tức tốc mang đến nhà in và yêu cầu in thử. Thú thực, trước nay tôi chưa bao giờ trông thấy tấm bản đồ Sài Gòn nào hoàn chỉnh. Nhưng tôi tin tưởng tấm bản đồ do cả nhóm dày công thực hiện là chính xác nhất. Vì chúng tôi đã thực hiện với tất cả nỗi lòng của những người mong muốn nước nhà được thống nhất!” ông Đức tâm sự.
ĐOÀN HIỆP
