Để tránh thất thu ngân sách và sử dụng hiệu quả quỹ đất trong thanh toán dự án BT, Chính phủ vừa ban hành Nghị định 69/2019/NĐ-CP quy định chặt chẽ đầu vào, đầu ra, chấm dứt trường hợp “cây cầu xây dựng chỉ 200 tỷ đồng, nhưng được giao miếng đất giá trị 2.000 tỷ đồng” như lời lãnh đạo Bộ Tài chính ví von.
Thanh toán theo nguyên tắc ngang giá
Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 69/2019/NĐ-CP, trong đó có quy định từ nay đất sạch (đã giải phóng mặt bằng, đền bù) nếu được dùng để thanh toán cho nhà đầu tư xây dựng công trình theo hình thức BT phải được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, không để UBND tỉnh tự quyết như trước kia.
Bên cạnh đó, nghị định cũng có những quy định khắc phục các bất cập tại các dự án BT mà lâu nay bị cho là gây thất thoát nhiều nhất. Cụ thể, nghị định quy định 2 nhóm quỹ đất được sử dụng để thanh toán cho nhà đầu tư thực hiện dự án BT, gồm đất chưa giải phóng mặt bằng và đất đã giải phóng mặt bằng.
Nhà nước sẽ giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất thu tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê theo quy định của pháp luật đất đai, để thanh toán cho nhà đầu tư khi thực hiện dự án BT.
Đường Phạm Văn Đồng được đầu tư xây dựng theo hình thức BT. Ảnh: THÀNH TRÍ Để tránh việc nhà đầu tư cố tình lập dự án BT để lấy đất, trụ sở làm việc, nghị định quy định trước khi muốn thực hiện dự án BT để được thanh toán bằng quỹ đất, nhà đầu tư phải đảm bảo dự án được lập theo mô hình nào và phải thông qua đấu thầu rộng rãi.
Muốn sử dụng đất hoặc tài sản công cho thanh toán, dự án phải được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận. Nghị định cũng quy định việc thanh toán phải theo nguyên tắc ngang giá. Giá trị dự án BT được xác định theo quy định về đầu tư xây dựng và giá trị quỹ đất để thanh toán cho nhà đầu tư cũng được xác định theo quy định của pháp luật về đất đai.
Việc thực hiện thanh toán dự án BT bằng quỹ đất theo nguyên tắc ngang giá là bù trừ chênh lệch giữa giá trị dự án BT và giá trị quỹ đất thanh toán. Thời điểm thanh toán bằng quỹ đất là thời điểm UBND cấp tỉnh ban hành quyết định giao đất, cho thuê đất cho nhà đầu tư.
Quỹ đất dùng thanh toán cho nhà đầu tư là đất xác định trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt sử dụng vào mục đích phát triển kinh tế theo quy định của pháp luật về đất đai; đất của cơ sở nhà, đất tại vị trí cũ sử dụng để thanh toán dự án BT đầu tư xây dựng công trình tại vị trí mới.
Xác định giá trị đất ở thời điểm giao, cho thuê đất
Việc sử dụng đất thanh toán dự án BT, nghị định quy định đối với quỹ đất chưa giải phóng mặt bằng thì trên cơ sở vị trí, diện tích quỹ đất thanh toán được UBND cấp tỉnh dự kiến thanh toán căn cứ đề nghị của cơ quan nhà nước có thẩm quyền ký hợp đồng BT và đề nghị của nhà đầu tư. UBND cấp tỉnh có văn bản cam kết với nhà đầu tư về việc sử dụng quỹ đất để thanh toán dự án BT.
Đồng thời giao các cơ quan chức năng của địa phương và nhà đầu tư thực hiện theo 4 bước: (1) lập quy hoạch chi tiết 1/500 trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; (2) lập phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; (3) ứng trước kinh phí bồi thường, giải phóng mặt bằng theo quy định; (4) tổ chức thực hiện việc bồi thường, giải phóng mặt bằng theo phương án được phê duyệt. Trên cơ sở kết quả thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng, UBND cấp tỉnh ban hành quyết định giao đất, cho thuê đất cho nhà đầu tư.
Đối với quỹ đất đã hoàn thành giải phóng mặt bằng, UBND cấp tỉnh ban hành quyết định giao đất, cho thuê đất cho nhà đầu tư để xác định giá trị quỹ đất thanh toán.
Việc xác định giá trị quỹ đất thanh toán là vấn đề gây thất thoát nhiều nhất trong thời gian qua. Do vậy, nghị định cũng quy định chi tiết về xác định giá trị quỹ đất. Cụ thể, khi giao đất có thu tiền sử dụng đất thì giá trị quỹ đất thanh toán là tiền sử dụng đất xác định tại thời điểm có quyết định giao đất theo quy định của pháp luật về thu tiền sử dụng đất.
Nếu cho thuê đất thu tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê thì giá trị quỹ đất thanh toán là tiền thuê đất nộp một lần cho cả thời gian thuê xác định tại thời điểm có quyết định cho thuê đất theo quy định của pháp luật về thu tiền thuê đất, thuê mặt nước. Nếu sử dụng quỹ đất của cơ sở nhà, đất tại vị trí cũ để thanh toán dự án BT đầu tư xây dựng công trình tại vị trí mới thực hiện theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước.
Với việc minh bạch thông qua đấu thầu công khai, xác định giá trị quỹ đất để hoàn trả được một cách rõ ràng, hy vọng thời gian tới hoạt động kêu gọi hợp tác ở các dự án BT sẽ tránh được tiêu cực từ việc móc nối giữa cán bộ nhà nước với nhà đầu tư để trục lợi, hạn chế thất thoát quỹ đất, tài sản nhà nước.
