Chống khai thác IUU: Hãy cùng hành động để sớm gỡ “Thẻ vàng”

* PHÓNG VIÊN: Có những ý kiến cho rằng, sở dĩ hơn 6 năm qua, chúng ta vẫn chưa thể gỡ “Thẻ vàng” thủy sản là do tình trạng vi phạm vẫn xảy ra nhiều. Những năm qua, chúng ta đã làm gì để thực hiện theo các khuyến cáo của EC?

* Bộ trưởng Bộ NN-PTNT LÊ MINH HOAN: Có 3 điểm khó khăn, tồn tại mà chúng ta cần phải tập trung để thực hiện các khuyến cáo của EC. Thứ nhất là tàu cá còn vi phạm ở vùng biển nước ngoài. Thứ hai là tàu cá còn tắt thiết bị giám sát hành trình. Thứ ba là Việt Nam còn những đội tàu chưa được đăng ký, đăng kiểm, không có giấy phép khai thác. Đây là 3 tồn tại dễ dẫn đến việc ngư dân không tuân thủ pháp luật. Hiện nay, các địa phương đang thực hiện đăng ký lại với những tàu cá “3 không” này. Về vấn đề tàu cá tắt thiết bị giám sát hành trình, EC rất quan ngại vì họ cho rằng không có lý do gì mà Việt Nam không xử lý được. Chủ tàu viện cớ lỗi do thiết bị hay lỗi kết nối đều không thuyết phục. Vì nếu gặp các lỗi trên, chủ tàu phải báo về đất liền và đây là vấn đề mà EC đề nghị Việt Nam phải minh bạch. Thời gian vừa qua, khâu quản lý của ngành và các địa phương còn dễ dãi, chế tài chưa đủ sức răn đe.

* Thứ trưởng Bộ NN-PTNT PHÙNG ĐỨC TIẾN: Qua nhiều năm nỗ lực triển khai mục tiêu gỡ “Thẻ vàng”, đến nay, các văn bản quy phạm pháp luật của Trung ương liên quan đến chống khai thác IUU gần như đã đầy đủ. Bây giờ, điều quan trọng nhất là việc thực thi ở các địa phương. Đặc biệt, ngày 10-4-2024, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 32-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định và phát triển bền vững ngành thủy sản. Các công cụ pháp lý đã rõ ràng, Trung ương đã nỗ lực thì tất cả địa phương cũng phải vào cuộc. Nếu trong năm nay chúng ta không gỡ được “Thẻ vàng” thì 2-3 năm tới sẽ càng khó khăn hơn.

* Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định NGUYỄN TUẤN THANH: Do đội tàu cá của tỉnh hoạt động khá năng động, đánh bắt nhiều hải sản có giá trị xuất khẩu cao nên thường xuyên nằm trong diện được phái đoàn EC kiểm tra sát sao. Bên cạnh những tồn tại đang được tỉnh đẩy mạnh khắc phục, công tác chống khai thác IUU của tỉnh có nhiều điểm sáng, đội tàu dần được tái cơ cấu lại, hướng đến sự chuyên nghiệp, hiện đại. Trong đó, đội tàu cá thị xã Hoài Nhơn (Bình Định) với 2.300 tàu trở thành hình mẫu trong phòng chống khai thác IUU khi nhiều năm liền hoạt động khá hiệu quả, chưa có tàu cá vi phạm. Ngay từ năm 2019, tỉnh đã xác định nhiệm vụ quan trọng để chống IUU là cần giám sát tất cả các tàu cá xa bờ, nên đã có chính sách hỗ trợ 50% cho các tàu lắp đặt thiết bị giám sát hành trình. Nhờ vậy, 100 tàu cá xa bờ đến nay đều được giám sát, theo dõi chặt chẽ.

Công tác xử lý các tàu vi phạm được tỉnh thực hiện rất nghiêm khắc. Các tàu vi phạm không những bị phạt tiền lên đến hàng tỷ đồng mà còn bị tước giấy phép và kiểm điểm công khai chủ tàu, thuyền viên và cả lãnh đạo các cấp, địa phương để xảy ra vi phạm. Hiện nay, tỉnh đang chỉ đạo các lực lượng liên ngành, gồm: công an, biên phòng, thủy sản triển khai đợt cao điểm tuần tra, kiểm soát, xử lý nghiêm các tàu cá vi phạm khai thác IUU trên địa bàn.

* Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận NGUYỄN HỒNG HẢI: Tình trạng tàu cá và ngư dân địa phương xâm phạm vùng biển nước ngoài để khai thác, thu mua hải sản trái phép bị nước ngoài bắt giữ, xử lý tuy đã giảm sâu nhưng vẫn còn xảy ra. Vì vậy, tỉnh đã yêu cầu các sở, ban, ngành, địa phương có biển phải quyết liệt hơn, đồng bộ các giải pháp nhằm ngăn chặn, chấm dứt tình trạng này, đặc biệt là trong thời gian cao điểm khi Đoàn kiểm tra của EC kiểm tra lần 5 tại Việt Nam.

* Chống khai thác IUU chỉ là bước khởi đầu để cấu trúc lại nghề cá minh bạch, trách nhiệm và bền vững, thưa bộ trưởng?

* Bộ trưởng Bộ NN-PTNT LÊ MINH HOAN: Việc nỗ lực gỡ “Thẻ vàng” không phải để đáp ứng các yêu cầu, điều kiện của EC, mà phải thấy rằng đây là yêu cầu nội tại của chúng ta để thực sự có một ngành thủy sản phát triển bền vững, vì lợi ích lâu dài, bảo tồn nguồn lợi biển. Khi tôi tiếp xúc với ngư dân, họ đều bộc bạch rằng, trữ lượng cá ngày càng giảm đi do cách chúng ta khai thác, thậm chí mang tính tận diệt như sử dụng mắt lưới nhỏ, dùng thuốc nổ… Vì lý do sinh kế của bà con, đôi khi chúng ta chưa kiểm soát tốt được nhưng nguy hiểm hơn nhiều nếu không nghĩ tới con đường dài. Do đó, chủ trương của Chính phủ là phải giảm khai thác, tăng nuôi trồng và bảo tồn biển. Đó mới là con đường dài của chúng ta.

* Thưa ông, hiện nay chúng ta đã chuẩn bị những gì để đón Đoàn thanh tra của EC sang làm việc lần thứ 5?

* Thứ trưởng Bộ NN-PTNT PHÙNG ĐỨC TIẾN: Bộ NN-PTNT đã có công văn gửi các địa phương có hoạt động khai thác biển về việc chuẩn bị hồ sơ, kết quả thực tế để làm việc với Đoàn thanh tra EC; đã yêu cầu giám sát chặt chẽ vị trí neo đậu của tàu cá không đủ điều kiện hoạt động khai thác, kiên quyết không để tàu cá không đủ điều kiện hoạt động đi khai thác. Trong công văn mới nhất gửi tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Bộ NN-PTNT đề nghị giám sát chặt chẽ các ngư dân, chủ tàu tại xã Phước Tỉnh, Phước Hưng (huyện Long Điền)... có nguy cơ cao đưa tàu cá và ngư dân đi hoạt động khai thác thủy sản trái phép ở vùng biển nước ngoài; đề nghị tỉnh điều tra, xác minh thông tin, củng cố hồ sơ để xử lý nghiêm 417 tàu cá mất kết nối VMS trên 6 tháng, 217 tàu cá mất kết nối hơn 6 giờ trên biển đến 10 ngày mà không báo vị trí về bờ theo quy định…

* Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định NGUYỄN TUẤN THANH: Để tiếp tục chung tay cùng cả nước tháo gỡ “Thẻ vàng” EC, tỉnh đã đề ra 7 nhóm nhiệm vụ chính, trước hết là thực hiện nghiêm túc theo chỉ đạo Ban Bí thư và Thủ tướng Chính phủ. Trong đó, tỉnh tập trung thực hiện các biện pháp mạnh, xử lý dứt điểm các tồn tại, hạn chế và chuẩn bị tốt để đón Đoàn thanh tra EC lần thứ 5; tiếp tục rà soát toàn bộ dữ liệu quản lý tàu cá, đảm bảo khớp nối, đồng bộ dữ liệu từ quản lý địa phương đến quốc gia... Tỉnh quan tâm hiện đại đội tàu xa bờ, duy trì hơn 3.200 tàu dần hướng đến đầu tư hiện đại, được giám sát bằng công nghệ vệ tinh. Bình Định đặt ra mục tiêu sẽ xây dựng lực lượng kiểm ngư cấp tỉnh đủ mạnh để chủ động kiểm soát, giám sát đội tàu tỉnh và nâng cấp, đầu tư hạ tầng nghề cá dần hiện đại, đáp ứng nhu cầu phát triển chung của ngành thủy sản...

* Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận NGUYỄN HỒNG HẢI: Trong thời gian cao điểm EC kiểm tra lần 5 tại Việt Nam, tỉnh đã yêu cầu các sở, ngành, địa phương phải kịp thời phát hiện, ngăn chặn từ sớm, từ xa đối với các hành vi đưa tàu cá và ngư dân đi khai thác hải sản vi phạm vùng biển nước ngoài; tiếp tục điều tra, xác minh, củng cố hồ sơ, xử lý hành vi của các tổ chức, cá nhân có các hành vi môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân đi khai thác hải sản trái phép…