Trước đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đã trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật.
Bà Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) nhận thấy việc đổi mới tòa án nhân dân (TAND) cấp tỉnh, TAND cấp huyện theo thẩm quyền xét xử vẫn còn ý kiến khác nhau, nên UBTVQH đã chỉ đạo xây dựng 2 phương án và xin ý kiến đại biểu Quốc hội (ĐB) bằng phiếu.
Phương án 1: giữ nguyên quy định của luật hiện hành về TAND cấp tỉnh, TAND cấp huyện.
Phương án 2: đổi mới TAND cấp tỉnh thành TAND phúc thẩm, TAND cấp huyện thành TAND sơ thẩm.
Kết quả, có 194/487 ĐB tán thành phương án 1 (tỷ lệ 39,84%); 170/487 ĐBQH tán thành phương án 2 (tỷ lệ 34,91%). Như vậy, không có phương án nào đạt quá một nửa tổng số ĐB tán thành. Sau khi xin ý kiến các vị ĐB, TAND tối cao và Thường trực Ủy ban Tư pháp thống nhất đề nghị tiếp thu đa số ĐB đã ghi phiếu, tiếp tục giữ nguyên quy định TAND cấp tỉnh, TAND cấp huyện như luật hiện hành.
Về TAND sơ thẩm chuyên biệt, UBTVQH cho rằng, án hành chính là loại việc khó và phức tạp, xảy ra ngày càng nhiều. Nếu không có quy định phù hợp thì có thể ảnh hưởng đến tính độc lập của thẩm phán và hội thẩm nhân dân khi giải quyết loại án này. Vụ việc sở hữu trí tuệ và vụ việc phá sản tuy hiện nay số lượng chưa nhiều, nhưng tính chất phức tạp và ngày càng tăng theo sự phát triển kinh tế của đất nước.
Cho phép ghi âm toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp. Việc ghi hình chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và khi tuyên án, công bố quyết định
“Giải quyết vụ việc sở hữu trí tuệ, phá sản cần có đội ngũ cán bộ chuyên sâu về pháp luật, hiểu biết về các lĩnh vực chuyên môn. Việc thành lập các TAND sơ thẩm chuyên biệt về hành chính, sở hữu trí tuệ, phá sản để giải quyết các vụ việc đặc thù là cần thiết, đáp ứng yêu cầu thực tiễn”, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ.
Căn cứ yêu cầu thực tiễn trong thời gian tới, TAND tối cao sẽ xây dựng đề án, phương án cụ thể đề xuất nơi đặt trụ sở, số lượng từng TAND sơ thẩm chuyên biệt…; báo cáo, xin ý kiến cấp có thẩm quyền cho chủ trương, từ đó báo cáo UBTVQH xem xét, quyết định thành lập vào thời điểm phù hợp, trong đó xác định rõ về phạm vi thẩm quyền và các vấn đề khác có liên quan.
Để không tạo ra khoảng trống pháp luật, UBTVQH chỉ đạo, các cơ quan thống nhất bổ sung Khoản 5 Điều 152: “Các tòa án tiếp tục thực hiện thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính; xét xử sơ thẩm, giải quyết vụ việc về sở hữu trí tuệ; giải quyết vụ việc phá sản theo quy định của pháp luật tố tụng, pháp luật về phá sản cho đến khi các TAND sơ thẩm chuyên biệt được thành lập và hoạt động theo quy định của luật”.
Về tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp, trên cơ sở nhận định việc ghi âm, ghi hình phải bảo đảm quyền con người, quyền công dân; bảo đảm sự tôn nghiêm của phiên tòa, phiên họp và hoạt động thông tin theo quy định của pháp luật, UBTVQH đề nghị chỉnh lý dự thảo luật theo hướng cho phép ghi âm toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp.
Việc ghi hình chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và khi tuyên án, công bố quyết định. Việc ghi âm, ghi hình nêu trên phải được sự đồng ý của chủ tọa phiên tòa, phiên họp, những người có liên quan theo quy định.
Đồng thời, trong trường hợp cần thiết để phục vụ nhiệm vụ chuyên môn, tòa án tiến hành ghi âm, ghi hình diễn biến phiên tòa, phiên họp. Việc sử dụng, cung cấp kết quả ghi âm, ghi hình của tòa án được thực hiện theo quy định của pháp luật và giao Chánh án TAND tối cao quy định chi tiết.
