Hỏi: “Chuyến đi Bắc Kỳ năm Ất Hợi (1876)” là bút ký của Trương Vĩnh Ký xuất bản năm 1881. Trong thế kỷ 19 chỉ có hai năm Ất Hợi là năm 1815 và 1875. Vậy chi tiết 1876 trên bìa sách là lỗi của nhà in hay Trương Vĩnh Ký nhầm?
Quỳnh Lâm (Phước Tĩnh, Bà Rịa-Vũng Tàu)
Đúng là năm Ất Hợi mà Trương Vĩnh Ký viếng thăm Bắc Kỳ tương ứng với năm 1875. Tuy nhiên, chi tiết trên bìa sách không sai. Tương tự như thời gian quý độc giả gửi thư cho chúng tôi là năm Ất Dậu (2006) dù rằng năm Ất Dậu đầu thế kỷ 21 tương ứng với năm 2005. Lý do là tháng 12 năm Âm lịch bình thường tương ứng với tháng 1 Dương lịch năm sau.
Trương Vĩnh Ký viết: “Qua ngày 18 tháng Chạp đề huề xuống tàu. Sớm mai, giờ thứ chín rưỡi nhổ neo. Vợ con đi đưa, ngồi xe đi rảo trên bờ cho đến tàu quay trở rồi ríu ríu chạy xuống đồn Cá Trê mới về. Xế giờ thứ hai ra cửa Cần Giờ, chỉ mũi chạy ra Mũi Né…”.
Qua đoạn bút ký trên, chúng ta biết Trương Vĩnh Ký lên tàu Duchaffaud để đi Bắc Kỳ vào ngày 18 tháng Chạp. Ngày hôm sau, 19 tháng Chạp, lúc 9 giờ 30 sáng, tàu nhổ neo và đến 2 giờ chiều tàu ra cửa Cần Giờ. Ngày 19 tháng Chạp Ất Hợi nhằm vào ngày 15-1-1876 cho nên ghi “Chuyến đi Bắc Kỳ năm Ất Hợi (1876)” là hoàn toàn đúng.
Tiện đây, xin nói thêm là qua cuốn bút ký, được xuất bản rất sớm (1881) trước khi Pháp đặt nền cai trị trên đất nước ta, độc giả sẽ được biết nhiều điều về diện mạo thủ đô Hà Nội cách đây đúng 130 năm (1876-2006) mà Trương Vĩnh Ký đã đi thăm và mô tả như hồ Hoàn Gươm (chữ của Trương Vĩnh Ký), đền Kính Thiên, chùa Một Cột, Hồ Tây, Văn Thánh Miếu…
KHÁNH TƯỜNG
